- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 14
- Son Dönem Çağatay Şairi Nurmuhammed Andelîb’in Sa’d-ı Vakkâs Destanı ve Dil Özellikleri
Son Dönem Çağatay Şairi Nurmuhammed Andelîb’in Sa’d-ı Vakkâs Destanı ve Dil Özellikleri
Authors : Sadi Gedik
Pages : 555-573
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1424323
View : 58 | Download : 86
Publication Date : 2024-02-29
Article Type : Research
Abstract :Nurmuhammed Andelîb son dönem Çağatay şairidir. Doğum tarihi 1665-1670 veya 1710-1711 yılları olarak tahmin edilmektedir. Memleketi Ürgenç’tir. Ürgenç bugün Özbekistan-Türkmenistan sınırında Türkmenistan’a bağlı bir şehirdir. Çağatay-Türkmen edebiyatının önemli temsilcilerinden olan Andelîb, klasik Türk edebiyatı formlarının yanı sıra destan tarzında da pek çok eser vermiştir. Onun destanlarından biri de Sa’d-ı Vakkâs Destanı’dır. 11’li hece vezniyle dörtlükler hâlinde yazmış olduğu manzum destan 52 dörtlükten oluşmaktadır. Destan Hz. Peygamber’in sahabelerinden Sa’d-ı Vakkâs’ın (r.a.) cömertliği üzerine bina edilmiştir. Fransa Bibliotek National’de kayıtlı olan bir yazmanın içerisinden tespit edilen eser, Çağatay Türkçesi dil özellikleri gösterir. Ancak Andelîb’in yaşadığı coğrafya Türkmen boylarının etkili olduğu bir coğrafyadır. Dönemin ortak yazı dili Çağatay Türkçesidir. Andelib eserini Çağatay Türkçesiyle yazmış olmakla beraber Türkmen-Oğuz özellikleri de belirgin bir şekilde kendini gösterir. Sade bir dille yazılan şiirde bol- fiili bazen ol- olarak kullanılır. Çağatay Türkçesinde iyelik üçüncü teklik şahıs ekinden sonra zamir n’si kullanılmaz. Ancak bu metinde bazen kullanılmıştır. Yönelme hâli eki bazen +a, +e olarak kullanılmıştır. Zarf-fiil eki –p şiirimizde bir Oğuz özelliği olarak –ıp, -ip, -up, -üp olarak kullanılmaktadır. Oğuzname de yazmış olan Andelîb’in Sa’d-ı Vakkâs Destanı 18. yüzyılda Türkistan’da destan geleneğinin önemli numunelerinden biridir.Keywords : Andelîb, Sa’d-ı Vakkâs Destanı, Çağatayca, Türkmence.