- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 14
- Gaziantep Gelin Hamamı Törenlerinde “Şamşırak Dökme” Ritüelinin Kültürel Kökenleri Üzerine Bir İncel...
Gaziantep Gelin Hamamı Törenlerinde “Şamşırak Dökme” Ritüelinin Kültürel Kökenleri Üzerine Bir İnceleme
Authors : Asli Bali
Pages : 165-174
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1422592
View : 107 | Download : 140
Publication Date : 2024-02-29
Article Type : Research
Abstract :Toplumun geleneksel kodlarını barındıran ritüeller, tekrara dayalı olarak üretilen davranışlardır. Toplumsal bilginin yeni kuşaklara aktarılmasında önemli roller üstlenirler ve toplumu bir arada tutan değerlerin, inanışların, ortak tutum ve davranışların sürekliliğini ve toplumsal kimliğin devamlılığını sağlamış olurlar. Ritüellerin dolayısıyla da kültürün devamlılığının sağlanması açısından mekânın da oldukça etkin bir rolü vardır. Bu bağlamda hamamlar, Anadolu’nun zengin tarihinde derin köklere sahip, önemli geleneklerin ve bu geleneklere bağlı ritüellerin yaşatıldığı ve aktarıldığı kültürel mekânlardan biridir. Halk sağaltımından geçiş dönemi ritüellerine kadar pek çok uygulamanın gerçekleştirildiği hamamlar aynı zamanda dinlenme, eğlenme ve sosyalleşme amaçlarıyla sık sık ziyaret edilir. Hamam kültürünün yaşatıldığı yerlerden biri olan Gaziantep, günümüzde evlilik dönemi ritüellerinin de büyük ölçüde uygulama alanı bulduğu bir kenttir. Bu uygulamalardan biri de gelin hamamı törenleridir. Bu çalışmada gelin hamamı törenlerinde dikkat çekici büyüsel nitelikteki uygulamalardan biri olan “şamşırak dökme” ritüeli ele alınmıştır. Gelin için özel olarak hazırlanan “şamşırak”, damada güzel kokması amacıyla günün sonunda gelinin başından aşağı dökülen bir sıvıdır. Şamşırağı gelinin başından dökecek olan kadının mutlu ve örnek bir evliliğinin olması gerekir. Bu seçim bize “benzer benzeri çeker ilkesi” üzerine uygulanan büyü örneklerini hatırlatır. Şamşırağın hazırlanması için uygulamadan bir gün önce suya “mumyan (mumiyo)” adı verilen bir taş atılarak kırmızı renkli olması sağlanır. Bu noktada su ve taş kültünün yanı sıra kanın ve ateşin simgesi olan kırmızı rengin ritüele eşlik etmesi kadim dönemlerden kalan inanışlarımızı işaret eder. Çalışmada Gaziantep hamam kültüründe önemli bir yeri olan gelin hamamı törenlerinde karşılaşılan “şamşırak dökme” ritüelinin kültürel kökenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İlgili ritüelde başta su, ateş ve taş kültleri olmak üzere eski Türk inanç sistemlerinin derin izlerine rastlanmıştır.Keywords : Gaziantep, gelin hamamı, tören, ritüel, şamşırak.