- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 14
- Yunus Emre Divanı’nda Allah Tasavvuru Üzerine Bir Değerlendirme
Yunus Emre Divanı’nda Allah Tasavvuru Üzerine Bir Değerlendirme
Authors : Alper Ay
Pages : 41-59
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1403835
View : 238 | Download : 227
Publication Date : 2024-02-29
Article Type : Research
Abstract :Türk edebiyatında Yunus Emre kadar hakkında söz söylenen ikinci bir şair yoktur. Onun hakkında o kadar çok şey söylenmiştir ki günümüz araştırmacıları için Yunus Emre neredeyse bir araştırma alanı olmaktan çok uzaktır. Sanki onun hakkında söylenebilecek her şey söylenmiş, yazılacak her şey yazılmıştır. Evet, kabul ediyoruz, Yunus hakkında çok şey yazıldı, söylendi ama bu yekûnun içerisinde devasa bir tezatlar yığını ve anlamsız bir boşluk karşınıza çıkar. Beşir Ayvazoğlu’nun Cumhuriyet Sonrası Yunus Emre Yorumları kitabının önsözü bile kastettiğimiz boşluğu ve tezatları anlatmaya kâfidir. Zamanımıza kadar Yunus Emre mısraları, pek çok kişinin kaleminde kendi fikrini ispat etmek için kullandığı bir aparat olarak kullanılmıştır. Örneğin, Yunus’u güya şeriatın dar kalıplarından kurtaran hümanist bir barış güvercini olarak tasvir edenler olmuş ve Yunus’un tanrısının insan olduğunu, Yunus’un insana tanrı dediğini iddia edenler dahi çıkmıştır. Genel itibarı ile Cumhuriyetin ilk devirlerinde yapılan Yunus yorumları dikkate alındığında Yunus’un, okuma yazma bilmeyen bir hümanist olduğu iddia edilmiştir. Toplumun ilmî, ideolojik, akademik, siyasi her kesimi Yunus’a sahip çıkmakta ve kendi pencerelerinden bir Yunus tarifi yapmaktadır. Fakat bu yorumların büyük bir çoğunluğu ilmî gerçeklikten uzak, şahsî zan ve vehimlerle birlikte aşırılıklardan ibarettir. Bu çerçevede her kesimden insanın kendi kafasında tasvir ettiği bir Yunus portresi oluşmuş; romantik, hümanist, sürrealist ve fantastik Yunus okumaları hayli fazlalaşmıştır. Oysa Yunus Emre kendi şiirini kendi tanımlayan bir şairdir. “Yunus’un sözü şiirden amma aslıdır kitaptan” mısraı bu hususta bize ne çok şey söyler. Ayvazoğlu’nun eserinde sorduğu “Yunus Emre’yi yedi yüz yıl gibi uzun bir tarihin ötesinden günümüze kadar canlı tutan güç nedir?” sorusu bu mısrada cevap bulabilmektedir. Yunus’un canlılığı, zamanı yenebilmesi şiirinin kaynağı ile ilintilidir. Zaman üstü bir kaynaktan beslendiği için zamana yenik düşmemiştir. Bu durum biraz da Yunus’un Hoca Ahmed Yesevî ve Mevlânâ ile olan irtibatına bağlıdır. Zira her iki mutasavvıf da şiirlerini vahye nispet etmektedir. Bu bağlamda Sezai Karakoç, Yunus’u bir İslam şairi olarak tanımlar ve Yunus’un şiirinde Kur’an ve hadisten ilhamla bir Müslüman ördüğünü söyler. Fethi Gemuhluoğlu da aynı görüştedir. Kâmil Veli, Necla Pekolcay, Alim Yıldız gibi pek çok akademisyen de Yunus’un bu yönüne işaret ederler. Biz de Yunus mısralarındaki Allah tasavvuru üzerinde durup bu tasavvurun kaynaklarına temas etmeye çalıştık. Sezai Karakoç’un temellendirdiği görüşe katkı sunmayı hedeflediğimiz bu çalışmada ilk olarak Yunus’un kendi ifadeleri ile şiirini tarif ettik. Ardından alan araştırmacılarının bu husustaki görüşlerine yer verdik. Daha sonra da başlıklarla Yunus’un Allah tasavvurunun kaynağındaki ayetleri tespit etmeye gayret ettik. Bu hususta iman ve ihsan kavramlarını ana başlıklar olarak kurguladık. İman başlığında tevhid inancı ile ilgili konuları ayet referansları ile birlikte değerlendirdik. Allah’a samimiyetle iman eden Yunus’un yaratıcısı ile olan duygusal bağını ise ihsan başlığında irdeledik. Netice itibarı ile Yunus’un konuyla ilgili Kur’an’daki hemen her bilgiye vakıf olduğunu gördük. Yunus Emre’nin şiirlerine halk arasında ve ilmî çevrelerde ilahi tabir edilmesinin besteli olmalarından öte, Allah’a ait konulardan oluşmasından kaynaklanmakta olduğunu ve kökeninde Kur’an oluğunu müşahede ettik. Zira Yunus şiirinin temel konusu Allah’tır. Allah’ı sevmek, O’nu var ve bir bilmek, O’na hiçbir şeyi denk ve benzer kabul etmemek, O’nu kendimizden yakın bilmek, O’na sığınmak, O’nu zikretmek ve O’na şükretmek gibi konular Yunus ilahilerini baştan sona kuşatmaktadır. Bu itibarla çalışmada Yunus’un Allah tasavvurunda vahyin mefhum itibarı ile etkisi irdelenecektir.Keywords : Türk İslam edebiyatı, Allah, vahiy, Yunus Emre, iktibas.