- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 14
- Ali Rızâ’î‘nin Bursalı Tâlib’in Şiirlerine Yaptığı Tahmîsler
Ali Rızâ’î‘nin Bursalı Tâlib’in Şiirlerine Yaptığı Tahmîsler
Authors : Ibrahim Halil Tugluk, Neslihan Dokumacı
Pages : 102-127
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1398413
View : 110 | Download : 119
Publication Date : 2024-02-29
Article Type : Research
Abstract :Bursa; Osmanlı’nın önemli siyasi, sosyal, ticaret ve sanat merkezlerinden biridir. Bursa’nın bu rolü tarihî süreç içinde inişli çıkışlı bir seyir takip etmekle birlikte sanat ve şiir merkezi olma vasfını hep sürdürmüştür. Köklü geçmişi ile tarih ve kültür şehri olan Bursa, Evliya Çelebi’nin beş kez ziyaret ettiği, manevi iklimi ile büyük âlim ve din adamlarının yetiştiği ruhanî bir şehirdir. Bursa klasik edebiyatın önemli birçok şahsiyetini yetiştirmesiyle edebiyat tarihi açısından da önemli bir yere sahiptir. Emir Sultan, Ahmed-i Dâî, Süleyman Çelebi, Ahmet Paşa, Lâmiî Çelebi, Üftâde, İsmail Belîğ ve İsmail Hakkı Bursevî gibi Bursa’da yetişen şahsiyetler ve şairler Bursa’nın manevi atmosferi ve şairler şehri olması noktasında elbette bir fikir verir. Bundan dolayı Bursa’da yetişmiş şairlerin Osmanlı coğrafyasına edebį etkisi bakımından ele alınması ehemmiyetlidir. Bu etkinin güzel örneklerinden biri de Ali Rızâ’î ’dir. Ali Rızâ’î Efendi, 18. yüzyılda, Osmanlı kültüründe yetişmiş, Osmanlı aydının son dönem ilmiye sınıfına mensup şairlerdendir. Diyarbakır’da doğup Balkanlar’da Yenişehir Fener’de uzun yıllar müderris olarak görev icra eden Ali Rızâ’î Efendi’nin Divan’ı ve tahmîslerini içeren bir mecmuası vardır. Bursalı Tâlib ise 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başında yaşamış Divan sahibi bir şair olup şiirlerinde, yaşadığı yüzyılın edebî özelliklerini şiirine de yansıtmıştır. Nâbî ile aynı dönemde yaşamış olan şairin şiirlerinin muhtevası ve üslubu göz önünde bulundurulduğunda Hikemî üsluba mensup olduğu söylenebilir. Ali Rızâ’î, Osmanlı coğrafyasında farklı yüzyıllarda ve farklı şehirlerde yaşamış olan şairlerin şiirlerine tahmîsler yapmıştır. Kendi türünde nadir bir örnek teşkil eden Tahmîsler Mecmuası’nda, şairin Bursalı Tâlib’in on dokuz gazeline yazdığı tahmîsler vardır. Bir şairin şiirlerine bu kadar fazla tahmîs yazılması, bir taraftan Tâlib’in etkisini, diğer taraftan şairler arası münasebetleri göstermesi açısından önemlidir. Şairlerin coğrafya ekseninde etkileme/etkilenme hususu da bu noktada dikkat çeken bir diğer konudur. Bu çalışmada, Ali Rızâ’î‘nin Bursalı Tâlib’in şiirlerine yaptığı tahmîsler; metin, zemin şiir ve yapılan tahmîsler bağlamında değerlendirilecektir. Şiirlerin metinleri verilecek, şiirlerinin muhtevası ve şekil özellikleri tablolar yardımıyla ele alınacaktır.Keywords : Klâsik Türk edebiyatı, Bursalı Tâlib, Ali Rızâ’î, mecmua, tahmîs.