- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 13
- Özbek Türkçesinde Eş Anlamlı Eylemlerin Derlem Tabanlı Analizi (Izlаmoq, Qidirmoq, Аxtаrmoq, Istаmoq...
Özbek Türkçesinde Eş Anlamlı Eylemlerin Derlem Tabanlı Analizi (Izlаmoq, Qidirmoq, Аxtаrmoq, Istаmoq Örneklerinde)
Authors : Cennet Ekici
Pages : 692-702
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1373853
View : 55 | Download : 49
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Dilbilimciler eş anlamlılık ve eş dizim üzerine birbirinden farklı tanımlar yapmış olsa da genel olarak eş anlamlılık, aynı anlama ve ikame edilebilirlik özelliğine sahip sözcükler biçiminde tanımlanır. Eş dizim ise yaygın olarak iki veya daha fazla sözlüksel öge arasındaki söz dizimsel çekiciliği ifade eder. Dil biliminde eş dizimleri diğer sözcük birleşmelerinden ayırmak için bazı kriterler belirlenirken eş anlamlı sözcükler de ise anlam derecelerine göre sınıflandırılmaya gidilmiştir. Bu çalışmada, Özbek Türkçesinde eş anlamlı olarak geçen izlаmoq, qidirmoq, axtаrmoq, istаmoq eylemlerinin oluşturduğu ad+eylem eş dizimleri derlem tabanlı olarak ele alınmış ve derlem kullanımının eş anlamlılık çalışmalarına nasıl katkıda bulunabileceği araştırılmıştır. Bu eylemlerin oluşturduğu eş dizimlerin eş anlamlılık durumu analiz edilmiş, aynı ya da benzer adlarla eş dizim oluşturup oluşturmadığı incelenmiştir. "izlаmoq, qidirmoq, axtаrmoq, istаmoq eylemlerinin anlam ve eş dizim açısından benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir? Bahsi geçen eş anlamlı eylemlerin eş dizim sıklığı nedir?” gibi sorulara yanıtlar aranmıştır. Çalışmada 2020 yılından itibaren tarafımca Kendi Kendine Derlem Platformu (KKDP) yazılımı aracılığıyla oluşturulan Özbek Türkçesi derleminden yararlanılmıştır. Derlem internet ortamında çıkan 9 dergi ve 19 gazete metninin sayısallaştırılmasıyla oluşmuş 4.597.611 sözcüklü bir derlem veri tabanına sahiptir.Keywords : Özbek Türkçesi, eş dizim, eş anlamlılık.