- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına) Özel Sayı
- "defa, kere ve kez" Sözcüklerinin Eşdizimliliği Üzerine Derlem Tabanlı Bir İnceleme
"defa, kere ve kez" Sözcüklerinin Eşdizimliliği Üzerine Derlem Tabanlı Bir İnceleme
Authors : Selenay Koşumcu
Pages : 332-355
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1357826
View : 102 | Download : 161
Publication Date : 2023-10-27
Article Type : Research
Abstract :Günümüzdeki anlamıyla ilk olarak Firth (1951) tarafından doğal dillerde sözcüklerin sadece sözdizimi kurallarına bağlı olarak ve tümcelerle rastgele birleştirilemeyeceğinden hareketle ortaya atılan; uzun yıllar boyunca dil öğretimi, derlembilim ve dilbilim başta olmak üzere çeşitli disiplinlerce araştırma konusu olan eşdizimlilik, bir sözcüğün belirli bir dizgede diğer sözcüklerle oluşturduğu dilsel örüntüleri ve anlam ezgisini anlamaya imkân veren tekrarlanan/alışılmış sözcük birlikteliklerini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Eşdizimlilik çözümlemeleri, sözcüğün bağlamsal içeriğine ilişkin bilgi vermesinin yanı sıra diğer sözcüklerle (yakın, eş anlamlı vd.) aralarındaki anlamsal farklılıkların ortaya konulmasını sağlayan eşdizimlilik örüntüleriyle güvenilir sonuçlar elde edilmesini sağlaması açısından önemli bir değerlendirme ölçütüdür. Bu çalışmada, Güncel Türkçe Sözlük (GTS), Kubbealtı Lügati (KL) ve eş/yakın anlamlı sözcükler sözlüklerinde eş anlamlı olduğu varsayılan Türkçenin ilk yazılı kaynaklarından itibaren tanıklanan kez sözcüğünün yanında, dilimize Arapçadan geçen defa ve kere sözcüklerinin Türkçe Ulusal Derlemi (TUD) ve Türk Sözlükbilimi Derlemi (TSD) kullanılarak yapılan derlem tabanlı çalışmada elde edilen verilerden hareketle eşdizimlilik ilişkilerinin kullanım alan ve sıklıklarının belirlenmesi amaçlanmaktadır.Keywords : Eş anlamlılık, yakın anlamlılık, anlam ezgisi, eşdizimlilik, derlembilim.