- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 12
- Leyla ve Mecnun’un Fars ve Türk Edebiyatında Resimlenen Tanışma Hikayelerinin Tasarım Kurgusu Bakımı...
Leyla ve Mecnun’un Fars ve Türk Edebiyatında Resimlenen Tanışma Hikayelerinin Tasarım Kurgusu Bakımından Mukayesesi
Authors : Sabriye Hilal Arpacioğlu
Pages : 1597-1613
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1340816
View : 27 | Download : 32
Publication Date : 2023-09-26
Article Type : Research
Abstract :Arap, Türk, Fars ve Urdu edebiyatında sıkça ele alınan Leyla Mecnun eserinin en eski kaynağı Arap edebiyatında 9. Yüzyılın ikinci yarısına dayanır. İbn Kuteybe’nin Kitab eş-Şi’r ve’ş-şu’ara eserine dayanan bu hikâye, Doğu edebiyatında çokça karşımıza çıkmakta, tek başına kaleme alan kişi 13. Yüzyılda Nizami Gencevi olmakla beraber, ilk minyatürlü nüshalarına da Nizami’nin Hamse eserinde rastlanmaktadır. Nizami’den sonra eserin popülaritesi artmış, Leyla ve Mecnun hikayesi birçok taklit ve versiyonları ile çoğalmıştır. Örneğin, 1298’de Emir Hüsrev Dehlevi tarafından yazılan Leyla ve Mecnun, karakter ve konu sıralaması olarak farklılıklar göstermektedir. Dehlevi’nin akabinde de Abdurrrahman-ı Cami, Hatifi, Kâtibi, Mekteb-i Şirazi ve daha birçok İranlı şair bu hikâyeyi kendi tarzlarında yazmıştır. Arap ve Fars Edebiyatının yanı sıra Türk edebiyatında da büyük ilgi gören Leyla ve Mecnun’un 15. Yüzyıl sonlarına ait en bilinen iki versiyonu Mir Ali Şir Nevai ve Muhammed bin Süleyman Fuzuli’ye aittir. Leyla ve Mecnun Arap, Fars ve Türk edebiyatçılar tarafından farklı versiyonları ile sıkça üretilen nadide bir eser olmakla beraber 17. ve 18. Yüzyıla kadar uyarlandığı çeşitlemeleri ile popüler kalmış bir hikayedir. Fars ve Türk edebiyatında işlenen bu hikayelerin konu farklılıkları olduğu kadar minyatürlerinde de kurgu farklılıkları olduğu göze çarpmaktadır. Leyla ve Mecnun eseri temelde, iki ayrı Arap kabilesine mensup, birbirine aşık iki gencin kavuşamama hikayesini ele almaktadır. Arap, Fars ve Türk edebiyatında, eseri kaleme alan şairler tarafından farklı kurgularla yazılmış, hikâye sıralamasında çeşitlilik göstermektedir. Kurgular arasında bulunan bu farklılık, minyatürlü nüshalara da yansımış ve dolayısıyla hikâyeyi yazan şairin eserine göre yapılan tasvirler değişkenlik göstermiştir. Bu araştırma Nizami Gencevi, Emir Hüsrev Dehlevi, Abdurrahman-ı Cami, Hatifi, Ali Şir Nevai ve Fuzuli’nin yazdığı Leyla ve Mecnun eserlerinde bulunan tanışma hikayesinin edebi farklılıklarının yanı sıra, 15. ve 16. Yüzyıllarda resimlenen nüshalardaki minyatürlerin nakkaşlar tarafından yapılan farklı tasarım kurgularına yoğunlaşacaktır. Hem dönemsel kurgu farklılıkları hem de hikâye bazlı farklılıkların minyatürlü sahnelerdeki tasarım kurgularına etkileri araştırılıp, hikâyede bulunan karakterlerin konumlanma şekilleri incelenip, karşılaştırılacaktır.Keywords : Leyla, Mecnun, minyatür, tasarım.