- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 12
- Türkçede "Kuyu" Sözcüğü Üzerine Kültürdilbilimsel Bir İnceleme
Türkçede "Kuyu" Sözcüğü Üzerine Kültürdilbilimsel Bir İnceleme
Authors : Hanife Yaman
Pages : 658-667
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1331981
View : 56 | Download : 53
Publication Date : 2023-09-26
Article Type : Research
Abstract :Kültürdilbilim dil-kültür ilişkisi, etkileşimi ile dil ve kültürel kavramsallaştırmalar arasındaki ilişkiyi inceleyen disiplinler arası bir alandır. Bu alanın temel bileşenlerden biri olan dil aracılığıyla kültür korunmakta ve sonraki kuşaklara aktarılmaktadır. Kültürdilbilim, dil aracılığıyla aktarılan bu kültürel ögelerin oluşumu, gelişimi, etkileşimi ve değişimi gibi konuları araştırmaktadır. Kültürel ögelerdeki bu etkileşim ve değişiklikler dilsel materyallere de yansımaktadır. Türkçede kuyu sözcüğünün "Su katmanına varıncaya kadar derinliğine kazılan, genellikle silindir biçiminde, çevresine duvar örülen, suyundan yararlanılan çukur.” göndergesel anlamının dışında çeşitli mecazi anlamlar da kazanması bu sözcüğün toplum tarafından bir kültür ögesi olarak algılandığını ortaya koymaktadır. İnsanların suya daha kolay ulaşmasını sağlayan kuyuyla ilgili pek çok unsur dilde, kültürde, edebiyatta ve sinemada kendine yer bulmuştur. Buna göre kuyu gerçek anlamının yanında Türk dilinde ve kültüründe tabu, sembol, motif ve metafor gibi çeşitli formlarla karşımıza çıkmaktadır. Kuyu sözcüğü temelinde oluşturulan iğne ile kuyu kazmak, kazdığı çukura (kuyuya) kendisi düşmek, kazma elin kuyusunu, kazarlar kuyunu, kendi kuyusunu kendi kazmak gibi atasözü ve deyimlerin Türkçede yoğun olarak bulunması, bu sözcüğün Türk toplumunun düşünce yapısına nasıl yansıdığı ve kaydedildiği ile kültüründe nasıl algılandığı hakkında önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada, kuyu sözcüğünün anlamı, kökeni ile Anadolu ağızlarında, tarihî ve çağdaş Türk şivelerindeki görünümü, deyim ve atasözlerinde kullanımı tespit edilerek Türkçenin söz varlığı içerisindeki yeri belirlenmiş olacaktır. Kuyu sözcüğünün Türk toplumundaki algısı ve bu algının dile yansıma şekli kültürdilbilimsel açıdan incelenecektir. İncelemede kuyu sözcüğünün toplumsal-kültürel anlamlarının dilsel birimlerde nasıl sunulduğu ortaya çıkartılacaktır. Bu dilsel veriler ışığında kuyunun kültürel, toplumsal, dinî ve mitolojik pek çok yönü içerisinde barındırdığı da belirlenmiş olacaktır.Keywords : Kuyu, kültürdilbilim, sözvarlığı, dil ve kültür.