- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 12
- Ali Şir Nevayi’nin Mesnevilerindeki Zincirleme İsim Tamlaması Yapısı
Ali Şir Nevayi’nin Mesnevilerindeki Zincirleme İsim Tamlaması Yapısı
Authors : Malek Sawalha
Pages : 733-744
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1327999
View : 31 | Download : 24
Publication Date : 2023-09-26
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada Ali Şir Nevayi’nin 15. yüzyılda kaleme aldığı hamsesindeki ilk bin beyit zincirleme isim tamlaması bakımından incelenmiştir. Çağatay edebiyatının temellerini geliştiren, Çağatay Türkçesini zirveye ulaştıran Nevayi, mesnevilerde kurduğu zincirleme isim tamlaması yapıları bakımından kendi yüksek sanatkârlığı ve yazma yeteneğindeki üstünlüğünü bir daha göstermiştir. Zincirleme isim tamlaması Türkiye Türkçesinde her ne kadar tartışmalı bir konu olsa da bazı dilciler konuyu detaylı şekilde ele almış, bazıları da bilhassa zincirleme isim tamlamasını genel isim tamlaması grubunun çeşitlerinden saymayarak ilgi dışı bırakmış ve kulağa hoş gelmeyen bir anlatım bozukluğu olarak görmüşlerdir. Esas itibarıyla zincirleme isim tamlaması yeni bir anlam ortaya çıkararak Türk dilinin zenginliğini ve ifade kabiliyetinin çeşitliliğini göstermektedir. Nevayi’nin kurduğu zincirleme isim tamlaması yapılarıyla hareket ederek; aynı cümle içinde ilgi hâli ekinin tekrarlanması ve bu ilgi hâli ekinin bir sonraki unsurla bağlanması bir zincirleme isim tamlaması teşkil etmektedir. Günümüz Türkçesiyle olduğu gibi Nevayi’nin beyitlerinde de zincirleme isim tamlamasının yapısındaki tamlayan veya tamlananın bir kelime ya da bir kelime grubu olabilme ihtimali vardır. Çalışmamızda, Ali Şir Nevayi’nin hamsesindeki her bir mesnevinin ilk bin beytinde tespit edilen zincirleme isim tamlaması yapıları incelenmiştir.Keywords : Çağatay Türkçesi, Ali Şir Nevayi, hamse, kelime grupları, zincirleme isim tamlaması.