Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Deprem Destanları
Authors : Cafer Özdemir
Pages : 230-254
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1258784
View : 14 | Download : 8
Publication Date : 2023-03-25
Article Type : Research
Abstract :Âşık tarzı şiir geleneği başlangıcından günümüze Türk toplumunun yaşantısını, kültürel mirasını, yaşadıkları olayları başarılı bir şekilde bünyesine katmış; bu nedenle sanat icrasının yanında habercilik, kültürel mirası geleceğe aktarma gibi işlevleri de yerine getirmiştir. Gelenek, toplumun başından geçen her çeşit olayı anlatır ve aktarırken özellikle destan türüne başvurmaktadır. Geçmişte yaşanılanlar geleneğin icracıları âşıkların perspektifinden kimi zaman objektif, kimi zaman o andaki hâletiruhiyelerinin etkisiyle subjektif olarak şiire aktarılmaktadır. İçinde yaşadığı toplumun etkisi ile biçimlenen ve olgunlaşan bu sanatçıların toplumsal hafızaya uygun ürünler verdikleri görülür. Bir toplumu derinden etkiyen, kimi zaman binlerce can ve mal kaybına sebep olan depremler de âşıklar için bir anlatım malzemesi olmuştur. Bu nedenle deprem kuşağında yer alan Türkiye’de meydana gelen depremler birçok destanın üretilmesine vesile olmuştur. Çalışmamızda Türkiye’de meydana gelen büyük depremler nedeniyle âşıklar tarafından yazılmış/söylenmiş destanlar söz konusu edilmiştir. Tespit ettiğimiz destanlar depremlerin kronolojisine göre incelenmiştir. Bu noktada 1766 İstanbul, 1893 Erzurum Tortum, 1894 İstanbul, 1939 Erzincan, 1943 Tosya Ladik Depremi ve 1992 Erzincan Depremi olmak üzere altı büyük deprem nedeniyle söylenmiş şiirler incelenmiştir. Sonuçta farklı zamanlarda ve farklı mekânlarda yaşanmış olsalar da âşıkların depremleri anlatış tarzlarının ve temas ettikleri noktaların benzer olduğu görülmüştür. Depremin bir kader olarak görülmesi, insanların ve toplumun bozulması nedeniyle gerçekleşmesi, can ve mal kayıplarının gözlenmesi bu ortak noktalardan birkaçıdır. Yüzlerce yıldır aynı acıları yaşayan bir toplumun fertlerinin deprem destanlarından istifade edeceği birçok noktanın olacağı kanaatindeyiz.Keywords : Âşıklık geleneği, destan, Türkiye, deprem, aktarım.