- Kocaeli İlahiyat Dergisi
- Cilt: 7 Sayı: 2
- Mekkî b. Ebî Tâlib’in Vakf-İbtidâ İlmine Yaklaşım Biçimi (el-Hidâye ilâ bülûği’n-nihâye Örneği)...
Mekkî b. Ebî Tâlib’in Vakf-İbtidâ İlmine Yaklaşım Biçimi (el-Hidâye ilâ bülûği’n-nihâye Örneği)
Authors : Ahmet Arif AKBABA
Pages : 326-352
Doi:10.5281/zenodo.10431534
View : 48 | Download : 44
Publication Date : 2023-12-26
Article Type : Research
Abstract :Pratikteki yansımalarını Hz. Peygamber’den bil itibar müşahede ettiğimiz vakf-ibtidâ ilmi, Hz. Allah’ın Kur’an’ın tertîl ile okunmasını emrettiği âyetlerde yer alan "tertîl” kelimesinin tefsiri çerçevesinde, sahâbenin de kendisine atıf yaptığı önemli bir konu olarak dikkat çekmektedir. Sonraki dönemde gerek kurranın kıraat temalı eserlerinde gerekse müfessirlerin tefsirlerinde ilm-i kıraatin alt disiplinleri arasında telakki edilen bu ilme; bâb, fasıl veya hususî bölümlerle yer veregeldiği görülmektedir. Zira vakf ve ibtidâ, ilm-i kıraat için olduğu kadar Kur’an tefsiri için de son derece ehemmiyet kesp etmektedir. Şöyle ki mananın tamam olduğu yerde okumayı kesip nefes almak olan "vakf” ile mana bütünlüğüne uygun olan yerden okumaya tekrar devam etmeyi ifade eden "ibtidâ”, Kur’an’ın manasının doğru bir şekilde tebeyyün etmesindeki doğrudan ilgisi sebebiyle vazgeçilmez bir disiplindir. Bunun yanı sıra okuyucunun tilavetini düzenlemesinde de inkârı kabil olmayan bir fonksiyon icra eden vakf-ibtidâ, bu cihetiyle âlimlerin müstağni kalamadığı bir ilim olarak öne çıkmaktadır. Söz konusu âlimlerden biri de Mekkî b. Ebî Tâlib’tir (ö. 437/1045). O, kıraat ilminin tarihi sürecinde telifatıyla literatüre yön vermiş ve sahanın en seçkin isimleri arasında yer almakla birlikte bu ilmin temel meselelerindeki tutumuyla sonraki literatürü de etkilemiş bir kıraat âlimidir. Bu gerçeklikten hareketle işbu çalışmada Mekkî’nin, vakf-ibtidâ ilmine yaklaşım biçimi, el-Hidâye ilâ bülûği’n-nihâye isimli tefsiri özelinde incelenecektir. Bu çerçevede öncelikle kısa bir kavram tanımlaması yapılacak, ulemânın mezkûr ilmi telifatına taşıma yöntemine ve ortaya çıkan tasniflere temas edilecektir. Ardından Mekkî’nin, bu disiplindeki tasnif mantığı, buna dair kullandığı özgün kavramlar, hususî kritiğe tabi tuttuğu kelimeler ele alınacaktır. Ayrıca kendisinin nakilde bulunduğu isimlere de temas edilerek konu çerçevesinde takip ettiği gelenek tespit edilmeye çalışılacaktır.Keywords : Kıraat, Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Hidâye, Vakf, İbtidâ