- Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 9 Issue: 2
- KEM-İ İSTİFHÂMİYYE VE KEM-İ HABERİYYE EDATLARI VE BUNLARIN KUR’AN YOLU MEALİ’NE YANSIMASI ÜZERİNE Bİ...
KEM-İ İSTİFHÂMİYYE VE KEM-İ HABERİYYE EDATLARI VE BUNLARIN KUR’AN YOLU MEALİ’NE YANSIMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Authors : Recep Kirci
Pages : 795-813
Doi:10.46353/k7auifd.1168043
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2022-12-30
Article Type : Research
Abstract :Arap dili gramerine dair kaleme alınan eserlerde, ilk dönemlerden itibaren günümüze kadar edatlar konusu önemli bir yer tutmuştur. Neredeyse hiçbir eser edatlar konusunu ihmal etmemiştir. Konuya ilgili literatürde yapılan incelemede, edatların bazı gramer eserlerinde tek bir bölümde incelendiği, bazılarında ise eserin tamamının edatlara ayırıldığı görülmüştür. Bunun dışında, sadece bir edatı ele alan eserler de telif edilmiştir. Edatları bir bölümde inceleyen eserlere Sîbeveyhi’nin (ö.180/796) el-Kitâb’ı, el-Müberred’in (ö.285/898) el-Muḳteḍab’ı örnek verilebilir. Müstakil olarak edatlar konusunu olarak elen alan eserler arasında ez-Zeccâcî’nin (ö.337/948) Meʿâni’l-ḥurûf’u (Kitâbü’l-Ḥurûf), ve er-Rummânî’nin (ö.384/994) Hurûfu’l-Me‘ânî’si sayılabilir. el-Kutrub’un (ö.206/821) el-Hemz’i ise tek bir edatı ele alan eserlere örnektir. Arap dilinde kelime genel anlamda fiil, isim, harf şeklinde üçe ayrılmaktadır. Burada harf ile kastedilen öğe edatlardır. Arap dilinde kendinden sonra gelen ismi ya da fiili etkileyen farklı birçok edat vardır, ki bunlar; harfi cerler, nasp edatları, ref edatları ve cezm edatlarıdır. Buna karşın kendinden sonra gelen ismi ya da fiili etkilemeyen ve sadece anlamsal değeri olan edatlar da vardır. Fiil-i mâziye kesinlik, fiil-i muzâriye ihtimal anlamı veren (قَدْ) edatı, fiil-i muzâri’ye hem gelecek zaman hem de tekid anlamı kazandıran (س و سَوْفَ) gibi edatlar buna örnektir. İstifhâm edatları da bu edatların kapsamına girmekte ve muhataba soru sormak için kullanılmaktadır. Söz konusu edatlardan biri olan (كم) edatının, ilk dönem eserlerinde diğerlerinden farklı olarak istifhâm edatları başlığının dışında, özel bir başlık altında incelendiği görülmüştür. Sîbeveyhi, Müberred, Zeccâcî ve Ebû Alî el-Fârisî bu edatı özel başlık altında inceleyen ilk dönem dilcilerdendir. Fakat Zemahşerî ve sonrasında ki dilciler tarafından kaleme alınan eserlerde, adı geçen edat mebniler bölümü içerisinde bulunan kinâyelerin arasında yer almıştır. Bu edat günümüzde de bazı eserlerde kinâyelerin içerisinde yer almaktadır. İstifhâm edatlarından biri olmasına rağmen (كم) edatının bu şekilde özel bir başlık altında incelenmesi dikkat çekici bir durumdur. Buna ek olarak yine ilk dönemden itibaren günümüze kadar telif edilen pek çok eserde (كم) edatı, temyîzi ve benzer edatlarla ilişkisi ile sınırlı olacak şekilde ele alınmıştır. Bu çalışma, (كم) edatı ve kısımlarını, bu edatın cümle içerisindeki konumunu, temyizini ve diğer edatlarla ilişkisini ele almaktadır, ayrıca bu edatın Kur’an Yolu Meali isimli tercümeye yansımalarını incelemektedir. Arap dilinde (كم) edatı, haberiyye ve istifhâmiyye olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haberiyye olan (كم) edatı "ne kadar çok” ve "nice” gibi anlamlara gelmektedir. Bu şekilde kullanılan edattan sonra müfred ve cemi bir kelime gelebilir ve bu kelimeler mecrur olurlar. İstifhâm için kullanılan (كم) edatı ise "kaç?” anlamına gelmektedir ve bu durumda kendisinden sonra sadece müfret mansub bir kelime gelir. (كم) edatı, başında harfi cer ile de kullanılabilir. (كم) edatı ile istifhâm edatlarından (متي), (كَأَيِّن) ve (كَذا) arasında anlam ilişkisi vardır. (كم) ve (متي) edatı arasında anlamsal fark vardır. Fakat (كم) ile (كَأَيِّن) ve (كَذا) benzer anlamlara gelmektedir. Gramer eserlerinde ilk zamanlar farklı başlık altında incelenen (كم) edatı özellikle ez-Zemahşerî ve sonrası dilcilerin eserlerinde mebnîlerin alt konusu olan kinâyeler bölümünde incelenmiştir. İlk yazılan gramer eserlerinde (كم) edatıyla ilgili pek çok bilgiye yer verilmiştir. Fakat geç dönem gramer eserleri (كم) edatıyla ilgili öncekiler kadar bilgi içermemektedir. Diğer bir ifade ile daha sonraki dönemlerde yazılan eserler, erken dönemde yazılan eserlerde olduğu gibi (كم) edatına dair semantik inceleme içermemektedir ve bu edatın kullanımına dair kuralların temellendirilmesi gibi konuları ele almamışlardır. Bu nedenle Arap dilinde derinlemesine bilgi sahibi olmak isteyenlerin ilk dönem eserlerindeki bilgileri incelemeleri önem arz etmektedir. Ancak derinlemesine bilgi sahibi olmayı amaç edinmeyenler için geç dönemde ve özellikle de günümüzde kaleme alınan eserleri incelemeleri daha yararlı olacaktır. Çalışmanın amacı ise (كم) edatının farklı kullanımlarını ve anlamını ortaya koyarak yanlış kullanımlarının önüne geçmek ve bu suretle alana katkı sunmaktır.Keywords : Arap Dili ve Belağatı, Gramer, Edatlar, (كم) Haberiyye ve İstifhâmiyye, Kur’an Yolu Meali