- Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 7 Issue: 1
- CİN ALGISI ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI
CİN ALGISI ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI
Authors : Halil Ibrahim Özasma
Pages : 627-644
Doi:10.46353/k7auifd.697175
View : 6 | Download : 4
Publication Date : 2020-06-29
Article Type : Research
Abstract :Cinler, tarihin eski devirlerinden beri albastı, peri, karabasan gibi farklı türlü isimlendirmelerle insanların gündemlerinde yer almıştır. Cinlerin insanların merakına konu olması günümüzde de aynı şekilde devam ediyor görünmektedir. Bazı insanlar cinlerin varlığını kabul ederken bazıları da cin denilen ayrı bir varlık türünün olamayacağını iddia etmektedir. İnsanlardan cinlerle iletişime geçtiklerini söyleyenlerle cinlerden etkilenip farklı türlü olayların içine karıştıklarını ileri sürenler de bulunmaktadır. Bu iddiaların konusu olan insanlar kimi çevrelerce psikiyatri hastası olarak görülürken bir kısım insanlar tarafından da cinlerle iletişime geçtiği kabul edilen bireyler olarak görülmektedir. Bu itibarla insanların cinler hakkında farklı algılara sahip oldukları verdikleri tepkilerin çeşitliliğinden anlaşılabilmektedir. Bizim burada merakımızı çeken nokta ise insanların cinler hakkında nasıl bir algıya sahip olduklarıdır. Dolayısıyla bu araştırma ile söz konusu merakı gidermek ve insanların cinler hakkında nasıl bir algıya sahip olduklarını tespit etmek amaçlı bir ölçek geliştirilmeye çalışılmıştır. Geliştirilmeye çalışılan cin algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik analizine ilişkin araştırma Giresun Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi ile Eğitim fakültesinde öğrenim gören 605 öğrenci üzerinde google formlarda oluşturulan çevrimiçi ölçek formunun öğrencilere uygulanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Ölçek öğrencilere uygulanmadan önce Kur’an-ı Kerim’de yer alan cinlerle alakalı ayet-i kerimeler incelenmiştir. İnsanların cinler hakkında ne tür fikirlere sahip olduklarını tespit amaçlı incelemeler yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar neticesinde 45 maddelik bir ölçek havuzu oluşturulmuştur. Ölçek havuzunda yer alan maddeler din eğitimi, din sosyolojisi, tefsir ilmi akademisyenlerine gösterilmiştir. Akademisyenlerle yapı lan görüşmeler neticesinde konuya doğrudan katkısı olmayan veya sorulmasında sakınca bulunabilecek 15 madde ölçek havuzundan çıkarılmıştır. Ölçek havuzunda kalan 30 madde çevirimiçi yöntemle öğrencilere uygulanmıştır. Ölçek öğrencilere uygulandıktan sonra veri setinin faktör analizi için uygunluğuna bakılmıştır. Bu amaçla ölçeğin uygulanmasıyla elde edilen veri setinin Kaiser-Meyer-Olkin katsayısı ve Barlett testi sonuçları incelenmiştir. Kaiser-Meyer-Olkin katsayısının 1’e yaklaşması ölçeğin uygulandığı örneklemin uygunluğunu belirtir. KMO katsayısının 0,5’in altında olması ise örneklemin uygun olmadığını ifade eder. Barlett testi ise korelayon matrisinin faktör analizi için uygunluğunu gösterir. Barlett test değerinin 0,05’ten küçük olması değişkenler arası ilişkinin faktör analizine uygunluğunu gösterir.2 KMO örnekleme yeterliliği istatistiği açısından maddeler arası bağıntılar faktör analizine yüksek düzeyde (KMO=0,831) uygun çıkmıştır. Barlett Küresellik test sonucu da (Sig.=0,000) aynı şekilde maddeler arasında faktör analizi yapmak için yeterli düzeyde ilişki olduğunu göstermiştir. Ölçeğin yapı geçerliği açıklayıcı faktör analizi ile test edilmiştir. Faktör analizinde 8 madde binişik olması ve faktör yüklerinin uygun değerlerin altında olması sebebiyle ölçekten çıkarılmıştır. Geriye kalan 22 madde tekrar faktör analizine tabi tutulmuş ancak faktörler tam belirgin olmadığı için faktör döndürme işlemi yapılmıştır. Faktör döndürme işleminde ölçeğin maddelerinin üç faktör altında toplandığı ve faktörlerin almış oldukları öz değerlerin anlamlılık düzeyinde olduğu görülmüştür. Açıklayıcı faktör analizinde ortaya çıkan üç faktörlü model amos 23 programında doğrulayıcı faktör analizine tabi tutularak ortaya çıkan modelin geçerliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda analiz sonuçlarında ki-kare değeri "X2 =261,40” 2 ile 3 arasında kabul edilebilir uyumda, "X2 /df = 3,529” değeri 5’in altında kabul edilebilir uyumda, yaklaşık hataların ortalama karekökü (Root Mean Square Error of Approximation-RMSEA) "0,65” değeri ile kabul edilebilir uyumda, normlaştırılmış uyum indeksi (Normed Fit Index – NFI)” 0,915” değeri ile kabul edilebilir uyumda, normlaştırılmamış uyum indeksi (Non-Normed Fit Index - NNFI)”0,92” değeri ile kabul edilebilir uyuma yakın, karşılaştırmalı uyum indeksi (Comparative Fit Index-CFI) "0,93”değeri ile kabul edilebilir uyuma yakın, görece uyum indeksi (Relative Fit Index-RFI) = 0.89, hata kareleri ortalamasının karekökü (Root Mean Square Residual-RMR) 0,72, standart ortalama kalanların karekökü (Standardized Root Mean Residual-SRMR) = 0,05 değeri ile kabul edilebilir uyumda, iyi uyum indeksi (Goodness of Fit IndexGFI) 0,94 değeri ile kabul edilebilir uyumda, düzeltilmiş iyi uyum indeksi (Adjusted Goodness Of Fit Index- AGFI) 0,91 değeri ile iyi uyumu gösterir olarak bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analiziyle orta çıkan faktör değerleri kabul edilebilir değerlere uygun çıkmıştır. 22 madde olan ölçek, doğrulayıcı faktör analizi neticesinde regresyon değer yükleri uygun değerlerde olmayan maddelerin çıkarılmasıyla 14 maddelik bir ölçek haline gelmiştir.Keywords : Din psikolojisi, Cin, Algı, Ölçek, Geçerlik