- Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 6 Issue: 11
- BEHŞEMİYYE VE HÜSEYNİYYE ARASINDA ZEMAHŞERÎ’NİN YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
BEHŞEMİYYE VE HÜSEYNİYYE ARASINDA ZEMAHŞERÎ’NİN YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Authors : Hilmi Kemal Altun
Pages : 711-737
View : 12 | Download : 8
Publication Date : 2019-12-30
Article Type : Research
Abstract :Bu makale doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki amacı hedeflemektedir. Bunlardan birincisi ve en önemlisi Mu‘tezile’nin Basra okulundan olduğu bilinen Zemahşerî’nin aynı okulun Behşemî ya da Hüseynî ekollerinden hangisine tabi olduğunu değerlendirmeye yöneliktir. Zira Zemahşerî’nin biyografisine dair kaleme alınan yazılarda onun Mu‘tezile içerisinde Behşemî ya da Hüseynî olarak adlandırılan iki farklı fraksiyondan hangisinin takipçisi olduğu hususuna ilişkin bir bilgi karmaşasının varlığı göze çarpmaktadır. Bu durumun vuzuha kavuşturulması hem söz konusu iki ekol açısından hem de Zemahşerî açısından son derece önem arz etmektedir. Hiç şüphesiz bu bağlamda yapılacak bir değerlendirmenin Zemahşerî’nin biyografisine olan katkısının yanı sıra Mu‘tezile’nin son kertedeki düşünce atmosferini yansıtması açısından da önemlidir. Zira Zemahşerî Mu‘tezile’nin nihai temsilcilerinden biridir. Bu nedenle onun düşünce dünyasının arka planını anlama çabası esasında Mu‘tezile’nin VI. (M. XII.) asırdaki temayülünün anlaşılmasına önemli bir katkı sağlayacaktır. Öte yandan Zemahşerî’nin mezhep içindeki aidiyetini tespit çalışmalarının aynı zamanda Behşemî ve Hüseynî ekolleri arasındaki farkları tavzihe katkı sunacağı muhakkaktır. Meselenin bu yönü de makalenin ikinci gayesi konumundadır.Keywords : Zemahşerî, Hüseyniyye, Behşemiyye, Kelam, Mu'tezile, Ebü'l-Hüseyin el-Basrî, Ebû Hâşim el-Cübbâî