- Kesit Akademi Dergisi
- Vol: 7 Issue: 27
- TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZ ÇALIŞMALARINDAKİ ‘ÜNSÜZ TÜREMESİ’ TESPİTLERİ ÜZERİNE
TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZ ÇALIŞMALARINDAKİ ‘ÜNSÜZ TÜREMESİ’ TESPİTLERİ ÜZERİNE
Authors : Mediha Mangir
Pages : 281-312
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2021-06-25
Article Type : Research
Abstract :Ünsüz türemesi, kelimede asıl olarak bulunmayan seslerin çeşitli sebeplerle sonradan ortaya çıkmasına dayanan ses olayıdır. Türkçede türeme, ünlü ve ünsüz olmak üzere iki türde gerçekleşir. Bunlardan ünsüz türemesi, Türkiye Türkçesi ağızlarında karşılaşılan aslî ses olaylarından biridir. Türkiye Türkçesi ağızlarında gerçekleşen ünsüz türemesi kelimede ön seste, içte ve son seste görülür ve bu tü-remeler farklı sebeplerle açıklanır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi ağız araştırmala-rında "ünsüz türemesi” olarak incelenen bölümler taranmış, Türkiye Türkçesi ağız araştırmalarında ünsüz türemesi olayının farklı biçimlerde ele alındığı tespit edil-miştir. Çalışmaların bir kısmında kelimenin üç farklı yerinde gerçekleşen türeme ayrı ayrı incelenirken, bazılarında genel bir başlık altında değerlendirilmiş, bazıla-rında ise ön türeme ayrı bir başlıkla ele alınmıştır. Taranan kaynaklardaki tanıklık-lar incelendiğinde bazı çalışmaların ünsüz türemesi tespitinde standart dilden ha-reket ettiği bazılarının ise Eski Türkçedeki biçimi ya da alıntı kelime ise kaynak dildeki biçimi esas aldığı görülmüştür. Türkiye Türkçesi ağız araştırmalarında ün-süz türemesi ile ilişkilendirilen bir başlık da ünsüz ikizleşmesidir. Bu olayın ünsüz türemesi başlığı altında değerlendirildiği çalışmalarda, iç seste türediği düşünülen ünsüzler sayıca fazla görünür. Ancak bazı çalışmalarda ünsüz ikizleşmesi ayrı bir başlık altında değerlendirildiğinden iç seste türeyen ünsüz görünümü farklılık arz eder. Ayrıca birçok çalışmada ünsüz türemelerinin sadece tanıklarıyla kayıtlandığı, bunlar hakkında değerlendirme yapılmadığı ya da bunların mevcut değerlen-dirmelerin tekrarı olduğu görülür. Bu çalışma ile Türkiye Türkçesi ağız araştırma-larında yer alan "ünsüz türemesi” başlığı altındaki örneklerin incelenmesi, türeme tespitinde izlenen yöntemlerin ortaya konması ve ünsüz türemelerinin betimlen-mesi amaçlanmıştır.Keywords : Türkiye Türkçesi Ağızları, ünsüz türemeleri, türeme çeşitleri, sınıflandırma yöntemleri.