- Kesit Akademi Dergisi
- Vol: 7 Issue: 27
- ÂŞIK YAKUP TEMELÎ’NİN CİNAS MANİ HOYRAT ŞİİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
ÂŞIK YAKUP TEMELÎ’NİN CİNAS MANİ HOYRAT ŞİİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
Authors : Hüseyin Kürşat Türkan
Pages : 198-232
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-25
Article Type : Research
Abstract :Âşık edebiyatı, söz konusu geleneğin temsilcileri olan âşıklar tarafından XV. yüzyılın sonlarından itibaren günümüze kadar getirilmiş, millî kültürümüzü tüm yönleriyle yansıtan önemli etkinliğimizdir. Geleneğin temsilcisi olan âşıklar, sazlı veya sazsız, doğaçlama yoluyla hem kendi hem de usta malı şiir söyleyen halk sa-natçısı olarak bilinirler. Bu bağlamda âşıklar, eseri hem oluşturan hem de bizzat ic-ra eden temsilci konumundadırlar. Oluşturduğu şiiri okurken hem çağına hem de çağlar ötesine hitap ederek kültür taşıyıcılığı görevini de üstlenirler. Âşık edebiyatı özellikle Orta Asya edebiyat geleneklerinden etkilenmekle beraber İslamiyet’in ka-bulünden sonra İslamî yapıdan da ciddi şekilde etkilenmiştir. Âşık tarzı kültür ge-leneğinin en önemli yapı taşlarından biri de nesilden nesle gerek sözlü gerekse de yazılı olarak aktarılıp bu geleneğin izlerinin günümüzde bile tüm canlılığı ve gü-zelliğiyle yaşatılıyor olmasıdır. Geleneğinin bu özelliği, onu yüzyıllar ötesinden bugüne; Orta Asya’dan Anadolu’nun en ücra noktalarına kadar tanınıp yayılması-na olanak sağlamıştır. Geleneğin ürünlerine bakıldığında Orta Asya geleneklerinin ve İslamî yapının iç içe olduğu görülecektir. Bu noktada âşık edebiyatı, her ne kadar ferdî bir edebiyat olsa da aynı zamanda bir gelenek edebiyatıdır. Bu edebiyatın temsilcileri mensup oldukları geleneğin kurallarına sıkı sıkıya bağlı olmakla bera-ber, icra ettikleri ürünlerde ilgili kurallara titizlikle uymaktadırlar. Âşıklar tarafın-dan yüzyıllar boyunca tüm içtenliğiyle icra edilmiş olan Âşık edebiyatı, şüphe yok-tur ki Türk sözlü kültürünün ve Türk halk edebiyatının önemli bir bölümünü oluş-turmaktadır. Âşıklık geleneği içerisinde ilk temsilcilerinden başlayarak günümüze kadar yüz yıllar içerisinde pek çok âşığın yetiştiği bilinmektedir. Söz konusu âşıklar arasında saz çalıp irticalen şiir söyleyenlerin yanı sıra saz çalmayıp sadece şiir söyleyenlerin de olduğu bilinmektedir. Bu nedenle birçok bilim adamı âşığı farklı yönleriyle tanımlamıştır. Çağımızın âşıklarından Yakup Temelî, saz çalıp irticalen şiir söyleyen âşıklarından birisidir. Özellikle saz, söz ve irtical yönü çok güçlü olan âşığın, halk hikâyeleri, taşlamaları, güzellemeleri, koçaklamaları, ağıtları, hoyratla-rı, manileri, vd. türlerde birçok şiiri vardır. Bu çalışmada Âşık Yakup Temelî’nin kısa hayat hikâyesinden sonra şairin "Cinas, Mani, Hoyrat” tarzında yazmış oldu-ğu şiirlerden çeşitli örnekler verilip söz konusu üç tarzda yazdığı şiirler, çeşitli yönlerden değerlendirilip bir sonuca ulaşılacaktır. İlaveten söz konusu şiirlerin is-tatiksel verileri için de bir tablo oluşturulacaktır.Keywords : Yakup Temelî, âşık, gelenek, cinas, mani, hoyrat.