NEDÎM’İN ŞİİRİNDE MAHALLÎLEŞME
Authors : Hüseyin Ezilmez
Pages : 272-294
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2019-02-01
Article Type : Other
Abstract :Nedîm, Lâle Devri’nin bir şairi olarak, yaşadığı dönemin tüm özelliklerini ve zihniyetini sanatına yansıtmış bir şairdir. 18. asırda yaşayan Nedîm, mahallîleşme akımının edebiyatımızdaki en büyük temsilcisi sayılır. Kısaca yerli unsurların, gelenek ve görenekler ile halk söyleyişlerinin, deyim ve atasözlerinin edebiyatımıza girmesi olarak nitelendirilen "mahallîleşme”, Nedîm ile zirveye taşınır. Nedîm’in şiirleri, yaşadıklarının, gördüklerinin, hissettiklerinin edebî metinlere birer iz düşümüdür sanki. Zira o, yaşadığı şehrin yani Lâle Devri İstanbul’unun doğal güzelliklerini, buradaki mekânları, mimarî eserleri, şehrin hareketli ve renkli sosyal yaşamını, geleneklerini ve yaşadığı yerdeki dil özelliklerini-halk söyleyişlerini şiirinde ustaca kullanmayı bilmiştir. Klasik Türk şiirine İstanbul Türkçesinin incelik ve yalınlığını getiren, halk söyleyişlerine, seviyeli bir argoya, deyim ve atasözlerine başvuran şair, Lâle Devri’nin edebî zevkine uygun bir anlatım tarzı oluşturmuştur. Nedîm, 18. asırda Divan şiiri geleneğinin sadece devam ettiricisi değil, aynı zamanda bu şiir geleneğine mahallîleşme ile yeni açılımlar getiren, bunu dil ve anlatımıyla olduğu kadar şiirinde kullandığı yerli hayat sahneleri, gelenekler, beşerî aşk teması ve şarkı nazım biçimiyle de kanıtlayan büyük bir şairdir. Bu çalışmanın temel amacı Nedîm Divanı’ndaki mahallîleşme unsurlarının tespit edilmesidir. Bu bağlamda Muhsin Macit’in neşretmiş olduğu Nedîm Divanı taranarak, mahallîleşme unsurları belirlenmiş ve incelenmiştir. Ancak Nedîm Divanı üzerinde yapılan taramada mahallîleşmenin çok sayıda örneği tespit edilmiştir. Bu incelemede bütün örneklerin verilmesi, kuşkusuz mümkün değildir. Bu sebeple söz konusu şiirler içinden seçmeler yapılarak, konu ana çizgileriyle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Konunun tipik veriler sunabilecek örneklerle daraltılan kapsamı, ayrıca mahallîleşmede öne çıkan temel özelliklere göre de alt başlıklara ayrılıp incelenmiştir.Keywords : Nedîm, mahallîleşme, İstanbul, Lâle Devri, halk söyleyişi.