SÖZLÜ GELENEĞİN ÂŞIK EDEBİYATINA YANSIMALARI: DUALAR VE BEDDUALAR
Authors : Cafer Özdemir, Ahmet Dağli
Pages : 101-115
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2019-08-01
Article Type : Other
Abstract :Zengin bir içeriğe sahip olan Türk kültürü, bünyesinde bulunan unsurları ağırlıklı olarak sözlü gelenekle günümüze aktarmıştır. Türklerin yerleşik hayata geçişleri sonrasında kültürel aktarımda yavaş yavaş sözlü geleneğin etkisi zayıflamış ve yazılı geleneğin etkisi artmaya başlamıştır. Türk halk edebiyatı bünyesinde bu kültürün iç dinamikleriyle geliştirilen ve kendine özgü bir gelenek edebiyatı olarak vücuda getirilen Âşık edebiyatı, ozanlık geleneğinin bir devamı olarak hem bu edebiyatın belirgin vasıflarını hem de İslâmî unsurları bünyesinde harmanlayarak yeni bir formla karşımıza çıkmıştır. Geleneğin icracısı olan âşıklar, çevresindeki insanların bir sözcüsü olarak söyledikleri şiirlerde yaşadıkları toplumun kültürel unsurlarını sıklıkla dile getirmişlerdir. Dualar ve beddualar; bir toplumun sözlü geleneğinde önemli yer edinen, insan ilişkilerine yön veren, bazen geçmiş yaşantıların izlerini taşıyan bazen dinî unsurları bünyesinde barındıran sözlü gelenek ürünleridir. Günlük yaşantının ayrılmaz bir parçası olan bu sözler kalıp halinde söylenir ve inanç unsuru taşıdığı için söyleyen ve dinleyenin zihninde büyük etki bırakır. Toplumun sözcüsü olan âşıklar, söyledikleri şiirlerde sık sık bu kalıp sözlere başvurarak duygularını etkili ifade etme olanağı bulmuşlardır. Çalışmamızda 17,18 ve 19. yüzyıllarda yaşayan âşıkların şiirleri incelenerek kullandıkları dualar ve beddualar tespit edilmiştir. Bu kalıp sözlerde İslâm dininin ve eski Türk kültürünün izleri alkış-kargış ve dua-beddua bağlamında irdelenmiştir. Ayrıca âşıkların bunlara niçin temas ettikleri hakkında çıkarımlarda bulunulmuştur. Sonuçta zengin sözlü geleneğin Âşık edebiyatını yoğun olarak etkilediği, âşıkların kültürel belleklerinde yer alan unsurları şiirlerine aksettirerek kültürün geleceğe taşınmasında sanatlarını işlevsel olarak kullandıkları görülmüştür. Güzelleme türü şiirlerde duaların, taşlama türü şiirlerde ise bedduaların sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir.Keywords : Sözlü gelenek, Âşık edebiyatı, dua, beddua, kültürel aktarım.