- Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi
- Issue: 2
- Umumturk Integralızmınıng Doımıy kodları:Tılda, Fıkrda, Ishda, Ilm-fanda va Texnologıyada Bırdamlık...
Umumturk Integralızmınıng Doımıy kodları:Tılda, Fıkrda, Ishda, Ilm-fanda va Texnologıyada Bırdamlık
Authors : Juliboy ELTAZAROV
Pages : 468-480
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2021-06-25
Article Type : Research
Abstract :Umumturkiy integratsiya - bu turkiy xalqlarning etnik, lisoniy qarindoshligi va madaniy yaqinligini tan olishdan kelib chiqadigan va bu xalqlarning birligi, birodarligi va hamkorligiga va shu bilan ularning rivojlanishiga hissa qo'shadigan g'oyalar tizimidir. Turkizm g'oyalari va harakati XIX asrning ikkinchi yarmida paydo bo'lgan. 19-20-asrlarda turkiy harakat turkiy xalqlar orasida keng tarqaldi. Ma'lumki, turkiy xalqlarning etnik, diniy, madaniy va hududiy yaqinligi oxir-oqibat ularning birlashishiga olib keladi, ammo bu tabiiy siyosiy va ijtimoiy jarayon bir vaqtlar turkizmga qarshi bo'lganlar (Rossiya imperiyasi, Buyuk Britaniya va Frantsiya siyosiy doiralari, yunonlar, arman diasporasi) barcha turkiy xalqlarni birlashtirish va afsonaviy Turon davlatini qurish g'oyasiga asoslangan va agressiv millatchilik harakati sifatida mafkura ta'riflab kelindi.Imperializmning manfaatlari va uning dunyoning tabiiy va geoiqtisodiy boyliklari ustidan nazorati hali uzoq davom etadiganga o'xshaydi. Shuning uchun, ular har doim ham qaysi xalqaro ittifoqlar mavjud bo'lishi mumkinligini va qaysi biriga bu mumkin emasligini hal qilishlari shart emas. Shuning uchun madaniy, lingvistik va irqiy mansublik asosida tuzilgan xalqaro tashkilotlar (Kengash, Hamdo'stlik, Hamkorlik va boshqalar) ularning manfaati uchun qoldirilmasligi kerak. Xalqaro tashkilotlar, avvalo, a'zo davlatlarning, ya'ni mustaqil turkiy davlatlarning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy ehtiyojlari asosida shakllanadi.Turk dunyosining siyosiy platformasi yanada adolatli dunyo tartibini qurish bo'lishi kerak. 19-20 asrlarda mavjud bo'lgan dunyodagi geosiyosiy tartiblar turk dunyosiga zarar etkazgan va uni qulash yoqasiga olib kelganligini hech qachon unutmaslik kerak.Keywords : Turk dunyosi, turk sivilizatsiyasi, umumturk integralizmi, Turkiya, Turk Kengashi, geosiyosat