- Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Sayı: 11
- FERÎDÜDDİN ATTÂR’IN "MANTIKU’T-TAYR" MESNEVİSİNDEKİ 15. YÜZYIL HERAT MİNYATÜRLERİNDEN İKİ ...
FERÎDÜDDİN ATTÂR’IN "MANTIKU’T-TAYR" MESNEVİSİNDEKİ 15. YÜZYIL HERAT MİNYATÜRLERİNDEN İKİ ÖRNEĞİN İNCELENMESİ
Authors : Secil Sever Demir
Pages : 45-82
Doi:10.54557/karataysad.1356009
View : 162 | Download : 152
Publication Date : 2023-10-29
Article Type : Research
Abstract :İranlı ünlü mutasavvıf ve şair Ferîdüddin Attâr’ın "Mantıku’t-Tayr” adlı mesnevisinin 1483 tarihli nüshası, Metropolitan Sanat Müzesi’nde (63.210) yer almaktadır. Bu nüshanın 1487 yılına tarihlendirilen minyatürleri 15. yüzyıl Herat minyatür sanatının başyapıtları arasındadır. Eser Herat’da Timurlu hükümdarı Sultan Hüseyin Baykara himayesindeki saray atölyesinde Sultan Ali Meşhedî tarafından istinsah edilmiştir. Vahdet-i vücûd kavramının ele alındığı eserde Attâr, tasavvufi yolculuk esnasında katedilmesi gereken merhaleleri, kuşların kahramanı olduğu hikâyeler aracılığıyla anlatmaya çalışmıştır. Mesnevi, Hüdhüd liderliğindeki kuşların, Kaf Dağı’nda yaşayan Simurg’u padişah olarak seçmek için zorlu bir yolculuğa çıkmalarını ve bu süreçte arayıştan vazgeçen kuşlara yönelik Hüdhüd’ün anlattığı öğretici hikâyeleri içermektedir. Bu çalışma, yazma eserin sayfaları arasında yer alan, Baş Nakkaş Kemaleddin Bihzâd’a atfedilen "Cenaze Alayı” ve "Suya Düşen Adam” konulu minyatürlerdeki resim metin ilişkisini ele almaktadır. Bu kapsamda çalışma, söz konusu minyatürlerinin kompozisyon düzeninin analizine ve ele alınan konunun gündelik yaşam sahneleri üzerinden semboller ile nasıl anlatıldığına odaklanmaktadır. Ele alınan minyatürlerin, tam sayfa hâlinde, ön plan ve arka plan olmak üzere iki ayrı bölümde konuyu işleyen tek kompozisyon şeklinde tasarlandığı; bu düzenlemenin bir parçası olarak, planın birinde mesnevi metnindeki olaylar, kişiler ve mekanların gerçekçi bir şekilde tasvir edildiği görülmüştür. Kompozisyonun diğer planında ise konunun inşaatçılar ve oduncular gibi halk figürlerinin gündelik yaşam sahneleri üzerinden, alegorik bir ifade tarzıyla anlatıldığı anlaşılmıştır. Tasavvuf kaynaklı alegorik anlatım tarzı, dengeli kompozisyonlar, figür ve mekân arasındaki uyum, figürlerin resmedilişindeki detaycılık gibi özellikleri ile bu minyatürlerin, 15. yüzyıl sonu Herat saray tarzını temsil eden önemli örnekler arasında olduğu düşünülmektedir.Keywords : Ferîdüddin Attâr, Mantıku, 15. Yüzyıl Herat Minyatürü, İran Minyatürü, Nakkaş Kemaleddin Bihzâd