- Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 18 Issue: 2
- 16-18. Asırlarda Maveraünnehr ve Harezm Bölgelerinde Cereyan Eden Yağma Akınları Üzerine Değerlendir...
16-18. Asırlarda Maveraünnehr ve Harezm Bölgelerinde Cereyan Eden Yağma Akınları Üzerine Değerlendirmeler
Authors : Selim Serkan ÜKTEN
Pages : 1485-1509
Doi:10.33437/ksusbd.960345
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2021-08-28
Article Type : Research
Abstract :Dünya tarihinin her devrinde muhtelif sebeplerle ortaya çıkan yağma kültürü, Türklerin bozkır kültürünü yaşadığı dönemde, siyasî ve iktisadî bunalım zamanlarında, ayakta kalabilmek adına başvurduğu bir yöntem olmuştur. Esasında üretim kültürünün bir parçası olan Eski Türkler, bir zorunluluk olarak ortaya çıkan yağma akınlarında tabiatın Çin’e veya başka yerleşik toplumlara vermiş olduğu nimetleri, el koyma yoluyla onlardan almıştır. İslamî döneme gelindiğinde Türkistan, İran ve Orta Doğu’ya doğru kayan Türkler bozkır coğrafyasına nazaran daha ılıman ve tabiatın daha cömert davrandığı yeni yurtlarında en azından devlet bazında zamanla yağma kültürüne gereksinimlerini azaltmıştır. Fakat 16. asırda evrensel bir etki yaratan coğrafi keşiflerle birlikte Asya ticaret yollarının ıssızlaşmaya yüz tutması, özellikle Türkistan coğrafyasını iktisadî yönden sarstığı gibi, diğer taraftan Türk-Moğol siyasî kültürünü benimsemiş Türkistan Hanlıklarında başlayan adem-i merkeziyetçi anlayış da, Türkistan’ı siyasî anlamda hızlı bir gerilemeye götürmüştür. Bu doğrultuda konargöçer karakterli Türk halklarının yanı sıra konargöçer kökenli hanedanlar ve yöneticiler tarafından yönetilen Batı Türkistan’ın Hive ve Buhara Hanlıklarının da, bozkırlıların eskiye dair yağma akınlarını tekrar canlandırmaları kaçınılmaz olmuş ve de zorunlu bir hal almıştır. Dinî ve ideolojik sebeplerle İran’ın ötekileştirilmesi ve kültürel sebeplerle hanlıkların birbirlerini ötekileştirmesi 16. asırdan itibaren Türkistan ve Horasan coğrafyalarında yağma akınlarıyla asayişi bozmuş, diğer taraftan hanlıklara da finansal yönden nefes aldırmıştır.Keywords : Türkistan, Yağma, Hive Hanlığı, Buhara Hanlığı