- Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 6 Issue: 12
- Muhammed b. Kerrâm ve Tasavvufî Düşüncesinin Temelleri
Muhammed b. Kerrâm ve Tasavvufî Düşüncesinin Temelleri
Authors : Hüseyin Doğan
Pages : 1-24
Doi:10.17050/kafkasilahiyat.562438
View : 8 | Download : 5
Publication Date : 2019-07-31
Article Type : Research
Abstract :Orta Asya Tasavvuf kültürünün kaynakları Ebû Hanîfe’ye kadar dayanmaktadır. Zira Orta Asya Tasavvuf kültürünün damarlarını besleyen ana unsurlar, Ebû Hanîfe’nin Kufe’deki çalışmalarında ortaya çıkmıştır. Başta itikat ve hukuk alanı olmak üzere özellikle de onun akılcılığı, zühd ve ahlâkçılığı, birçok bilgin ve düşünüre esin kaynağı olmuştur. Ebû Hanîfe’nin düşünce sisteminde ortaya çıkan insanlara karşı hoşgörülü ve anlayışlı olma, onların sempatisini kazanma hatta zihin ve gönül dünyalarına nüfuz etme geleneği, Kufe Hanefî kelâm okulundan zamanla Horasan ve Maveraünnehir topraklarına doğrudan sirayet etmiştir. Bu etkileşimin en belirgin yansıması ise, Kerrâmî teolojinin şekillenmesinde başat role sahip Muhammed b. Kerrâm ile bu teolojik anlayışı tasavvufî bir renkle yaşatmaya çalışan Yahyâ b. Mu‘âz er-Râzî, İbrâhîm b. ‘Ahmed el-Havvâs ve Ebû Mutî‘ Mekhûl en-Nesefî gibi Kerrâmî zâhid ve bilim adamlarında ortaya çıkmıştır. İslâm tarihinde ilk kez örgün ve sistemli bir eğitim kuruluşu olan ve medrese geleneğinin şekillenmesinde doğrudan etkili olan "hankâhlar” yoluyla kendi teolojik dünya görüşünü Ebû Hanife’nin zühd ve takva anlayışıyla harmanlayan İbn Kerrâm, bu çizgiden aldığı ilhamla Orta Asya’da ihtidâ hareketlerinde önemli sayılacak derecede aktif rol almıştır. İşte bu makalede, Ebû Hanife’den devşirilen zühd anlayışının Orta Asya âlimlerinin üzerindeki etkisi ele alınıp incelenmiştir.Keywords : Kelâm, Mâtürîdiyye, Ebû Hanîfe, İbn Kerrâm, Hankâh