- İslami İlimler Dergisi
- Vol: 17 Issue: 2
- منهج نقد الحديث عند الحافظ الخَيْضِرِيّ (ت. 894ه/1489م) من خلال كتابه "الغَرَام بأدلة الأحكام&q...
منهج نقد الحديث عند الحافظ الخَيْضِرِيّ (ت. 894ه/1489م) من خلال كتابه "الغَرَام بأدلة الأحكام"
Authors : Ahmet Tahir Dayhan
Pages : 144-125
Doi:10.34082/islamiilimler.1213915
View : 12 | Download : 4
Publication Date : 2022-12-02
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmamızda Muhaddis, Hadis hâfızı, Usûlcü ve Fakîh bir âlimin hadis tenkîdinde, hadisleri tercih etme ve değerlendirmede kullandığı yöntemi, el-Ğarâm bi edilleti’l-ahkâm adlı eseri çerçevesinde ele almış bulunmaktayız. Kutbuddîn el-Haydırî (öl. 894/1489) bu eserini, fukahânın metoduna göre te’lif etmiş, içerisindeki hadisleri ise muhaddislerin metoduna göre değerlendirmeye almıştır. Sıklıkla önde gelen münekkit muhaddislerin sözlerini nakleden ve onlara itimat eden Haydırî, taklit etmek yerine bazen de onlara muhalefet etmekte; "Hiç de dediği gibi değildir!”, "Kabul edilemeyecek/zarar veremeyecek bir şeye dayanarak onu kusurlu buldu!”, "Bu dediği merduttur!”, "Vehme düşmüştür!”, "O dediği, hadisin sıhhatini zedeleyecek bir şey değildir!” gibi ifadeler kullanarak görüşlerini eleştirmektedir. Kimi zaman da bazı hadisler hakkında hüküm vermekten kaçınmış, durumları tam olarak belirgin olmadığı ve haklarında itimada şayan bir değerlendirme bulunmadığı için, otoritelerin farklı görüşlerini aktarmakla yetinmiş, tercihte bulunmamıştır. Haydırî’nin kitabında yer alan hükümleri ve ardından getirdiği hadis tenkîdine dair ifadelerini, tashîh ve tad’îflerini incelerken; bablara serpiştirdiği bazı ince meseleler ve anekdotlar arasında, tenkitçi otoritelerin görüşlerine muvafık olarak serdettiği görüşleri tespit ettik. Bir Tâbiî’nin "Böyle yapmak Sünnet’tendir” sözü hakkında ve sahâbenin tümünün âdil oluşuna dair söyledikleri; ismi zikredilmeyen bir sahâbîden gelen rivâyetin o rivâyete zarar vermeyeceğini; keza bir hadîs için Buhâri’nin Sahîh’ini kaynak göstermekle birlikte gerçekte o hadîsin sadece bir kısmının Sahîh’te geçiyor olmasının tesâhül alâmeti olduğunu ifade etmesi; Hasan-ı Basrî’nin Semure b. Cündüb (r.a.)’den hadis işittiğini kabul eden görüşe itimat etmesi; Amr b. Şuayb’ın babasından, onun da dedesinden yaptığı rivâyetleri kabul etmesi … gibi konular bunlar arasında sayılabilir. Genelde Hadis ilimleriyle, özelde Fıkhu’l-hadîs ile iştigal eden herkesin, hadisler hakkında hüküm verirken cerh ve ta’dîl kurallarına riâyet eden, hadis tenkîdi noktasında otoritelerin görüşlerini esas alan, isnadın durumunun kesin olarak ortaya çıkmadığı hallerde kimseyi taklit etmeyerek tevakkufu tercih eden Kutbuddîn el-Haydırî’nin yönteminden istifade etmesinin faydalı olacağına inanıyor; çalışmamızın bu bakımdan ilgili ilim çevrelerine mütevazi bir katkı sunmasını umuyoruz.Keywords : el-Haydırî, el-Ğarâm bi edilleti, Tenkit, Hadis, Fıkıh, Usûl, Metot., الخيضري، الغرام بأدلة الأحكام، النقد، الحديث، الفقه، الأصول، المنهج., الخيضري, الغرام بأدلة الأحكام, النقد, al-Khaidirī, al-Gharām bi adillah al-ahkām, Criticism, Hadīth, Islamic Law, Jurisprudence, Met