GAZZÂLİ'DE BİLGİNİN MAHİYETİ SORUNU
Authors : Murat Kaş
Pages : 65-66
View : 36 | Download : 26
Publication Date : 2023-06-30
Article Type : Research Article
Abstract :İslam düşünce tarihinde İbn Sina’dan sonraki süreçte kavramsal-teorik düzlemde gerçekleşen değişim ve dönüşümün izini süren çalışmalarda bir şekilde Gazzâlî’ye (ö. 505/1111) atıf yapılması kaçınılmazdır. Gazzâlî’nin Meşşâî felsefeye yönelik meydan okumasının varlık (ontoloji), insan (psikoloji) ve bilgi (epistemoloji) açısından müteahhirîn dönemi kelam düşüncesine miras bıraktığı üç önemli tartışma konusu vardır: Nedensellik, soyut nefs ve zihnî varlık. Soyut nefs görüşünün kelam düşüncesinin bir parçası haline gelmesi, bilgi teorisinin de doğal olarak bu değişimden payını alıp almadığı sorusunu akla getirmektedir. Gazzâlî’nin, nefs teorisindeki dönüşümü bilgi teorisine taşıyıp taşımadığı sorusunu eksene alan bu makale iki iddiayı temellendirme amacı taşımaktadır: ı. Nefsin mücerred bir cevher olduğu fikrini kabul eden Gazzâlî’nin düşüncesini, salt kavramsal çerçeveyi dikkate alarak teknik anlamda zihnî varlığa referansla sorgulamak mümkün değildir. ıı. Bilginin tanımı söz konusu olduğunda, Gazzâlî’nin kullandığı kavramlar onun mana (misal) teorisini kabule yakın durduğu izlenimini vermektedir. Diğer taraftan bilginin zatî cins ve faslı içeren bir tanımını yapmanın çok zor olduğu görüşünü benimsemesi itibarıyla Gazzâlî, bilgiyi bir tür ‘inkişaf’ olarak gören yaklaşımı tercih etmektedir. Bu bağlamda önce Gazzâlî’nin soyut nefs teorisiyle ilgili tavrı ortaya konulacak, ardından bilgi ve tümeller sorunu bağlamında söz konusu iddialar temellendirilecektir.Keywords : Gazzâlî, Nefs, Bilgi, Tümeller, Zihni Varlık