- İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi
- Vol: 8 Issue: 1
- MÜTEKADDİMÎN DÖNEMİ KELAM DÜŞÜNCESİNDE VARLIK VE ZAT: KÂDÎ ABDÜLCEBBÂR VE CÜVEYNÎ EKSENLİ BİR OKUMA...
MÜTEKADDİMÎN DÖNEMİ KELAM DÜŞÜNCESİNDE VARLIK VE ZAT: KÂDÎ ABDÜLCEBBÂR VE CÜVEYNÎ EKSENLİ BİR OKUMA
Authors : Murat Kaş
Pages : 63-64
View : 34 | Download : 25
Publication Date : 2023-06-30
Article Type : Research Article
Abstract :Varlıkların temelde kadîm-hâdis şeklinde iki kısımda ele alındığı kelam düşüncesinde, mevcudların idrâkine ilişkin çerçeve zat, sıfat ve fiil ayrımı ekseninde şekillenmiştir. Bunu Tanrı’ya da taşıyan kelamcılar için söz konusu çerçeve, hem hâdis hem de kadîm olanı içerecek şekilde bu metafizik ayrıma dayanmaktadır. Fakat bir yanda varlığın zatın aynı kabul edilmesi, diğer taraftan zat olmak bakımından zatın varlık anlamını içermemesi, kelamcılar açısından ‘vücud’un bu çerçevedeki yerini tartışmaya açmıştır. Bu hususun incelenmesi, vücudun şey ve zat kavramlarıyla irtibatlı olarak tahlil edilmesini gerekli kılmaktadır. Özellikle tartışmaların daha belirgin hale geldiği Kâdî (ö. 415/1025) ve Cüveynî (ö. 478/1085) esas alınarak yapılan bu çalışmada, mevcudların idrâkine ilişkin kavramsal bir çerçeve sunulduktan sonra, mütekaddimîn kelamcıları açısından varlığın Tanrı’ya ve hâdis varlıklara yüklem oluşunun niteliği, varlığın tek ve bir oluşunun ne anlama geldiği soruşturulacak, vücud ve zat kavramları analiz edilerek zat olmak bakımından zatın varlık anlamını içermeyecek şekilde nasıl kullanıldığı ortaya konulacak ve bunun neden mahiyet fikrine yol açmadığı sorusuna cevap aranacaktır.Keywords : Varlık, Zat, Sıfat, Cüveynî, Kâdî Abdülcebbâr