- Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
- Vol: 7 Issue: 2
- Klasik Osmanlı Türkçesi Döneminde Sözlü İcranın Yazıya Etkisi: "Şükür-Nâme"
Klasik Osmanlı Türkçesi Döneminde Sözlü İcranın Yazıya Etkisi: "Şükür-Nâme"
Authors : Perihan Ölker, Gökhan Ölker
Pages : 1433-1472
Doi:10.34083/akaded.1325086
View : 78 | Download : 68
Publication Date : 2023-08-30
Article Type : Research Article
Abstract :Söz sürekli değişen, dinamik bir varlıktır. Dolayısıyla yazı dili de söze bağlı olarak sürekli değişim geçirir. Türkiye Türkçesi yazı dili hâline gelmeye başladığından itibaren günümüze kadar sürekli bir değişim yaşamıştır. Resmî dilin ortaya konması ve buna dayalı eğitim dilinin yerleşmesiyle imlanın standart hâle gelmesi ancak mümkün olmuş; iletişimin kolaylaşması, okullaşma oranının artması da bu standartlaşmaya imkân tanımıştır. Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde, 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar, derviş âşıkların sözlü icrasını yazıya döktüğü görülmektedir. Bu yazılar sözlü icranın takip edilebileceği şekilde olmuştur. Yani âşık, aynı dönemdeki başka yazar ve şairler gibi, konuştuğu şekilde de yazabilmiştir. Bu çalışmada tarih kaydı düşülmüş en eskisi 1656 en yenisi 1810 yılına ait; Tekke Edebiyatı dâhilinde, manzum Şükür-name nüshalarının, tenkitli okunmuş dördü üzerinden, dönemin ağız özelliklerinin yazı diline yansıması tespit edilmiştir. Şimdiye kadar on nüshasını tespit edebildiğimiz, tamamı harekeli olan Şükür-name’nin uzun süre hem sözlü icra edildiği hem de yazıya döküldüğü anlaşılmaktadır. Hece ölçüsüyle ve koşma tipi nazım biçimiyle kâğıda dökülmüş eserin tam olan bazı nüshalarında sözlü icrasını da yapan âşığın mahlası mevcuttur. Nüshalar arasında ceger~ciger, get-~git-, yeren-~yerin- gibi örneklere rastladığımız gibi dudak uyumunu da takip edebiliyoruz. 17. yüzyıl ortasında daġ yazarken 18. yüzyılın sonunda ṭaġ yazabildiğini görüyoruz. Bunlara benzer örneklerden anlaşılıyor ki derviş âşıklar sözlü dille yazı dili arasında kalmışlardır.Keywords : manzum Şükür-name, Osmanlı Türkçesi, yazı dili, standart dil, sözlü icra.