- Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
- Vol: 6 Issue: 1
- Doğu Grubu Ağızlarında Eylemlerin Söz Dizimsel İstem Farklılıkları
Doğu Grubu Ağızlarında Eylemlerin Söz Dizimsel İstem Farklılıkları
Authors : Bilgit SAĞLAM, Ahmet BURAN
Pages : 287-315
Doi:10.34083/akaded.1086590
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2022-04-30
Article Type : Research
Abstract :İstem (valency) bir istem taşıyıcısının etrafında söz dizimsel düzeyde doldurulacak boşluklar açma kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Kimi ad, önad ve ilgeçlerin de bu kapasiteye sahip oldukları bilinse de istem taşıyıcıları genel olarak eylemlerdir. Tümcede sunulan yargının temel taşıyıcısı olarak eylemler, bu özellikleri dolayısıyla tümcede hangi tamamlayıcıların bulunacağını ve tamamlayıcıların hangi anlam bilimsel ve söz dizimsel özelliklere sahip olmaları gerektiğini tayin eder. Bu bakımdan eylem sahip olduğu istem kapasitesi sayesinde tümcenin söz dizimsel özelliklerini büyük oranda belirler. Lucien Tesniére (1959) tarafından ortaya atılan istem kavramı kendisinden sonra gelen araştırmacılar tarafından eylem merkezli söz dizimsel bir metot olarak geliştirilmiş ve birçok dilin eşzamanlı, tarihsel ve karşılaştırmalı incelemelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada da Doğu Grubu Ağızları’ndaki eylemlerin ölçünlü dilden farklı istem gerçekleşmeleri incelenmiştir. "Doğu Grubu Ağızlarında İstem” adlı doktora tez çalışması için hazırlanan derlem kullanılarak eylemlerin söz dizimsel düzeyde görülen istem farklılıkları tespit edilmiş ve bu farklılıklar; farklı tamamlayıcı sayısı, farklı tamamlayıcı tipi ve farklı durum eki kullanımı başlıkları altında değerlendirilmiştir. Söz dizimsel farklılıkların olası nedenleri ise ağızların bazı arkaik kullanımları muhafaza etmeleri ile dil ilişkileri ve iki dillilik gibi dil dışı etkenler üzerine temellendirilmiştir.Keywords : İstem dil bilgisi, Doğu Grubu Ağızları, söz dizimi, söz dizimsel istem, durum eki.