- İslam Araştırmaları Dergisi
- Issue: 27
- Varlığın ve Yokluğun Ötesi: Kemalpaşazâde’nin "Leys ve Eys’in Anlamının İncelenmesine Dair Risâ...
Varlığın ve Yokluğun Ötesi: Kemalpaşazâde’nin "Leys ve Eys’in Anlamının İncelenmesine Dair Risâle"si
Authors : Engin Erdem, Necmettin Pehlivan
Pages : 87-116
View : 11 | Download : 0
Publication Date : 2012-09-01
Article Type : Other
Abstract :Bu makale Osmanlı filozofu Kemalpaşazâde’nin ö. 940/1534 "leys” ve "eys” terimleri hakkındaki görüşlerini konu etmektedir. Filozofa göre, "leysiyyet” terimi İslâm düşüncesinde filozoflarla kelamcılar arasındaki yaratma metafiziğine ilişkin tartışmalara ışık tutmaktadır. Kelamcılar zamansal yaratmayı esas almakta ve meseleyi varlık-yokluk ikilemi açısından izah etmeye çalışmaktadırlar. Onlara göre, Tanrı âlemi sınırlı bir zaman önce yoktan yaratmıştır; bunu inkâr etmek âlemin ezelî olduğu sonucunu doğurmaktadır. Buna karşılık Fârâbî ve İbn Sînâ’nın görüşlerine atıfta bulunan Kemalpaşazâde’ye göre, "mümkün”ün tanımı dikkate alındığında, varlığın ve yokluğun ötesinde üçüncü bir ihtimal daha söz konusudur ve bunun adı "leysiyet”tir. Filozofa göre yaratma kelamcıların iddia ettiği gibi "yoktan yaratma” değil, "varlığın ve yokluğun ötesinden yaratma”, yani "leysiyyeti eysiyyete dönüştürmek” manasına gelir. Leysiyyet teriminin anlamındaki inceliği kavramak, çağdaş din felsefesinde "kelâmî kozmolojik argüman”ı savunanların iddialarının aksine, âlemin zamansal başlangıcı olmasa da yine de yaratılmış olduğunu açıklamak konusunda önemli bir bakış açısı sunmaktadır. Makalenin ekinde Kemalpaşazâde’nin ilgili risalesinin tahkikli neşri ve tercümesi de yer almaktadır.Keywords : Kemalpaşazâde, leys, eys, mümkün, ezelî yaratma, zamansal yaratma.