- İslam Araştırmaları Dergisi
- Issue: 21
- L’introduction et l’appropriation du positivisme dans l’Empire Ottoman
L’introduction et l’appropriation du positivisme dans l’Empire Ottoman
Authors : Enes Kabakci
Pages : 75-88
View : 11 | Download : 0
Publication Date : 2009-01-01
Article Type : Other
Abstract :Türkiye’de özellikle XIX. yüzyılın sonu ile XX. yüzyılın ilk yarısında yaşanan modernleşme ve bu bağlamda pozitivizmin yayılma sürecini kör bir taklit olarak değerlendirmek toplumsal süreçlerin mahiyeti konusunda eksik bir tasavvuru işaret etmektedir. Bu makale, pozitivizmin Osmanlı İmparatorluğu’na girişi ve bir kısım Osmanlı aydını tarafından temellük edilişini salt bir tesir-eser ilişkisi olarak değil, bir teessür olarak kavramayı, tesir eden kadar tesiri alanın da bu süreçte etkin olduğunu göstermeyi hedeflemektedir. Ayrıca, Osmanlı aydınlarının pozitivizme olan ilgilerinin gerekçeleri ve amaçları ile Osmanlıları pozitivizme kazandırmak için gayret sarf eden Fransız pozitivistlerinin gerekçeleri ve amaçlarının örtüşmediği, ideoloji olarak pozitivizm ile modernleşme, ıslah, gelişme ve güçlenme aracı olarak pozitivizmin birbirinden tefrik edilmesi gerektiği üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda, Osmanlı modernleşmesinin esas itibariyle "devleti kurtarmak” amacına matuf olduğunun altı çizilmekte, askeri ve idari alanlarda yapılan reformlar ıslahat ve Tanzimat ve bunların dayandığı fikri süreç ele alınmaktadır. Söz konusu sürecin en önemli aktörlerinden olan Jön Türklerin pozitivizmin ithali esnasında oynadıkları rol üzerinde durulmakta ve bu noktada, pozitivizmin en etkin temsilcisi olan Ahmet Rıza’nın pozitivizmi temellük etmesinin edilgen bir süreç olmadığı, pozitivizmi yeniden yorumlayarak dönüştürdüğü, buna koşut olarak sahip olduğu tarihi-düşünsel mirası da pozitivizmin dili ile kavramaya çalıştığı örneklerle açıklanmaktadır.Keywords : Pozitivizm, Osmanlı, Ahmet Rıza, Jön Türkler, Reform