- İslam Araştırmaları Dergisi
- Issue: 38
- Memlükler’den Osmanlılar’a Geçişte Mısır’da Adlî Teşkilât ve Hukuk (922-931/1517-1525)...
Memlükler’den Osmanlılar’a Geçişte Mısır’da Adlî Teşkilât ve Hukuk (922-931/1517-1525)
Authors : Abdurrahman Atçıl
Pages : 89-121
Doi:10.26570/isad.347710
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2017-12-01
Article Type : Research
Abstract :Bu makalede Mısır’ın Osmanlı idaresine entegrasyonunun hukukî yönüne ışık tutmak amacıyla 922-931 (1517-1525) yılları arasındaki döneminde bölgede adlî teşkilât ve hukukla ilgili gelişmeler ele alınmaktadır. Mevcut akademik çalışmaların çoğu, Osmanlı merkezî idaresinin Anadolu ve Rumeli’de yaygın olan hukukî uygulamaları Mısır’a tepeden inmeci bir yaklaşımla empoze ettiği ve bölgede Memlük döneminin çoğulcu sisteminden bir kopuş olduğunu savunmaktadır. Söz konusu çalışmalardan farklı olarak, bu makalede adlî teşkilât ve hukuk birbirinden ayrı olarak ele alınmakta ve Memlükler’den Osmanlılar’a geçişte süreklilik-kopuş açısından farklı yönelimler gösterilmektedir. İncelenen dönemde Osmanlılar’ın adlî teşkilât üzerinde merkezî otoriteyi kurmak istedikleri görülmektedir. Mahallî itiraz ve talepler adlî idarede başlangıçta planlanan icraatların değişmesine sebep olsa da zaman içerisinde merkezî bürokratik teşkilâta bağlı âlimler (âlimbürokrat) arasından seçilen kadılar, Mısır’daki adaletle ilgili kişiler, kurumlar ve işlemler üzerindeki denetimlerini artırmıştı. Diğer taraftan, aynı dönemde, davalara ve işlemlere esas olan hukuk açısından merkezden Mısır’a bir dayatma olmadığı ve Memlük dönemi uygulamalarının büyük oranda devam ettiği dikkat çekmektedir. Meselâ Memlük dönemindeki durumun bir devamı olarak Osmanlı dönemi mahkemelerinde dört mezhebin (Hanefî, Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî) kadıları istihdam edilmekte ve bu mezheplerin görüşleri kadıların yaptığı hukukî işlemlere ve verdiği kararlara dayanak olabilmekteydi. Yine 931 (1525) yılında ilân edilen Mısır Kanunnâmesi birçok Memlük dönemi uygulamasını Osmanlı hukuk çerçevesinin içine almakta ve yerel grupların imtiyazlarını tanımaktaydı.Keywords : Memlükler, Osmanlılar, Mısır, hukuk, mahkeme, resmî mezhep, kadı, kanunnâme, Mısır Kanunnâmesi