- İslam Araştırmaları Dergisi
- Issue: 36
- Osmanlılar’da II. Meşrutiyet Döneminde Yeni Açılan Medreseler ve Din Görevlisi Yetiştirme Çalışmalar...
Osmanlılar’da II. Meşrutiyet Döneminde Yeni Açılan Medreseler ve Din Görevlisi Yetiştirme Çalışmaları
Authors : Zeki Salih Zengin
Pages : 33-61
Doi:10.26570/isad.327227
View : 11 | Download : 2
Publication Date : 2016-12-01
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı eğitim sistemi Tanzimat yıllarından itibaren değiştirilerek, medreselerin dışında yeni bir anlayış ve teşkilât ile farklı bir eğitim sistemi kurulmuştur. 1857 yılında Maârif-i Umûmiyye Nezâreti’nin kurulmasından sonra yeni eğitim teşkilâtı hızla gelişmiş, genel eğitim tamamen çeşitli derecelerde açılan mekteplerin faaliyet alanına girmiştir. Bu gelişme karşısında, medreselerin faaliyet alanı büyük oranda din ilimlerinin öğretimiyle buna bağlı olarak din hizmetlerini yerine getirecek görevlilerin yetiştirilmesiyle sınırlı kalmıştır. Ortaya çıkan bu durum karşısında medreselerin söz konusu amaçlarını daha etkili biçimde gerçekleştirmeleri için eğitim anlayış ve teşkilâtının gözden geçirilerek birtakım yeni düzenlemelerin yapılması gerekmiştir. Tanzimat ve II. Abdülhamid dönemlerinde medrese sisteminde düzenlemeler yapılması gerektiği dile getirilmiş; hatta bazı girişimler yapılmış olsa da geleneksel yapısını korumaya devam etmiştir. Medreselerin yeni eğitim sistemiyle uyumlu olarak yeniden düzenlenmesi II. Meşrutiyet döneminde gerçekleştirilmiştir. Medreselerin ıslahı iki temel amaca dayanmaktadır: İlki medreselerin yeni eğitim sistemine uyumunun sağlanması diğeri ise medreselerdeki eğitim kalitesinin yükseltilerek nitelikli din görevlilerinin yetiştirilmesi. Bu amaçla genel medreselerin dışında, imam, hatip, vâiz gibi din görevlilerinin eğitilmesini amaçlayan yeni medreseler de açılmıştır. Bu medreseler, dönem boyunca yapılan düzenlemelerle Medresetü’l-irşâd adıyla birleştirilmiştir. Ancak Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesinden sonra yaşanılan buhran ile medresenin idarî ve malî yapısındaki anlaşmazlıklar sebebiyle girişim başarıya ulaşamamıştır. Bununla birlikte dönem boyunca yapılan çalışmalar Cumhuriyet döneminde aynı amaçla açılan kurumlara örnek teşkil etmiştir. Diğer taraftan, çalışmalar esnasında atılan adımlar ve bunların sonuçlarının oluşturduğu birikim günümüzde aynı konuda yapılan ve yapılacak çalışmalar açısından da değer taşımaktadır. Makale, tarihî bir vakanın tanıtımıyla birlikte yaşanan tecrübenin günümüzde yapılacak çalışmalara yansıtılmasını amaçlamaktadır.Keywords : Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet dönemi, Medresetü’l-vâizîn, Medresetü’l-irşad, Medresetü’l-eimme ve’l-hutabâ, din görevlisi