- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Cilt: 12 Sayı: 3
- Osmanlı Mali Sayımları -Temettüat Vergisi (1840/1841): Bolvadin Örneği
Osmanlı Mali Sayımları -Temettüat Vergisi (1840/1841): Bolvadin Örneği
Authors : Adnan Doğruyol
Pages : 2163-2186
Doi:10.15869/itobiad.1309408
View : 35 | Download : 28
Publication Date : 2023-09-30
Article Type : Research
Abstract :Makalemizin konusu olan temettüat defterleri, XIX yüzyıl ortaları için mali yapının ortaya çıkarılması anlamında son derece önemlidir. 1840 (H.1256) Bolvadin temettüat defteri tanzimat döneminde önceleri değişik isimlerle alınan vergilerin yerine bir tek vergi kaleminin ikamesi için hane reislerinin gelirlerinin tespiti amacıyla yapılmışlardır. Bu sayımlardan birisi de devletin mali yapıyı yeniden reorganizasyonu için 1840 yılında (h.1256) yapılan sayımlardır. "Osmanlı imparatorluğundaki mali yapı içerisindeki vergi yükümlülükleri üçlü bir yapıya indirgenebilir. Birincisi İslami temellere dayanan vergi mükellefiyetleri ikinci grup din ayrımı yapılmaksızın olağan dışı yapılan harcamaları karşılamak için alınan düzenli olmayan vergiler üçüncü grup ise harp masraflarının artmaya başlaması ile uygulanan diğer yükümlülüklerdir. Temettüat vergisine konu olan temettü (gelir) vergisinin XIX.yüzyıl Tanzimat dönemi dönüşümlerinin tesiri altındaki vergi alanında radikal anlamda reform yapılması konusunda öncelikli olarak ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda, Temettüat defterleri 1839-1840 yıllarına ait bölgeler ailelerin yaşadıkları haneler, hanelerin yıllık gelirlerine bağlı ödedikleri vergi kayıtlarıdır. Çalışmamızın esasını teşkil eden Osmanlı arşivinde bulunan, "ML V.RD.T.M. T 16030 cilt: IX Bolvadin Temettüat defteri, 27 X 77,5 1256 -Bolvadin merkez kazasının kurra ve mahallat-ı müslim ahalisinin emlak arazi ve temettüatını beyan eden defterdir.” Maliye varidat kalemi defterlerinden olan temettü defterleri, başbakanlık Osmanlı arşivinde bulunmaktadır. 1988’e kadar bu seriden çok az deftere maliyeden müdevver ve kepeci tasnifleri arasında rastlanmaktaydı 1988 de kataloglayarak araştırmalara sunulan temettü defterleri serisi dokuz katalog içinde 17.747 defter ihtiva etmektedir. Bu defterlerin çok büyük bir ekseriyeti 1845 (H.1261) tarihinde yapılan sayımlara aittir. Çok az sayıda olmak üzere 1840 (H.1256) da yapılan ilk tahrirlere ait deftere de rastlanmaktadır.” Çalışmamızda Osmanlı kamu maliyesinin zapturapt altına alınması vergi düzenindeki eksikliğinin tamamlanması Mükelleflerin tespit edilmesi ve devlet gelirlerinin artması için ülke çapında sayımlar yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.Keywords : 1839, Tanzimat, Vergi, Temettüat defterleri, Osmanlı Maliye Sistemi