- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Vol: 10 Issue: 2
- Türk Sanat Müziği Geleneğinde Sirto Türü ve Türün Yapısal Değişim Çizgisi
Türk Sanat Müziği Geleneğinde Sirto Türü ve Türün Yapısal Değişim Çizgisi
Authors : Muattar Demet Doğruöz, Sıtkı Bahadır Tutu
Pages : 1420-1445
Doi:10.15869/itobiad.880325
View : 23 | Download : 8
Publication Date : 2021-06-30
Article Type : Research
Abstract :Sirto, yaklaşık iki yüzyıldır Türk sanat müziği mensubu besteciler tarafından örnekleri yaratılmakta olan çalgısal bir türdür. Kültürel temaslar ve farklı gelenek gruplarının tanıdığı müzik kodları, sirto türünün Türk sanat müziği geleneğinde yerelleşmesine imkân vermiştir. Yerelleşme sürecinde sirtoların işlevlerinde ve yapısal özelliklerinde değişmeler kendini göstermiştir. Örneğin, halk bilgisi ürünü olarak yaratılmış sirtoların dans katmanı, sanat müziği geleneğinde devam etmemiştir. Dolayısıyla, müziğin dansa eşlik işleviyle ilgili yapısal özelliklerinin değişimi bağımsızlaşmış ve hız kazanmıştır. Türk sanat müziği repertuvarındaki sirtoların, bestecisi bilinen ve bestecisi bilinmeyen yani anonim örneklerine rastlanmaktadır. Anonim sirtoların sirto repertuvarı içerisindeki kayda değer sayısı, türün halk bilgisi kökenine işaret etmektedir. Bu makalenin amacı, bestecisi bilinen sirtoların değişime uğrayan yapısal özelliklerini inceleyerek tür tanımını güncellemektir. Makalenin amacı doğrultusunda belge incelemesi yoluyla değerlendirilen repertuvara ilişkin analiz verileri sayısallaştırılmış ve grafikler halinde sunulmuştur. Bu bağlamda, sirtolar belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirilmiş, düzenlenmiş ve dönemlerine göre sınıflandırmıştır. Makalede; sirto başlığını taşıyan eserlerin oluşturduğu evrenin işleyişi, fenomenolojik bir yaklaşım sergilenerek çözümlenmiştir. Bu çerçevede, tür konusundaki geçmiş bilgiler tartışılmış, diğer taraftan tür özelliklerinin keşfedilmesi hususu herhangi bir ön kabul benimsenmeden gerçekleştirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda türün güncel yapısal özellikleri, süreç boyunca muhafaza edilen yapısal özellikleri ve dönemlere ilişkin yapısal değişimlerinin nasıl çeşitlendiği hususları aydınlatılmıştır. Bu sonuçlara göre; birçok sirto tanımında bahsi geçen ve sirtoları diğer türlerden ayrıştırdığı öne sürülen düzüm tipinin kullanım sıklığının süreç içinde değiştiği gözlemlenmiştir. Ayrıca, Türk sanat müziği geleneği kapsamında sirto türünün bazı dönemlerde terk edilen ya da seyrelen yapısal özelliklerinin, süreç içinde kendilerini tekrar gösterebildikleri ortaya konmuş ve güncel yaratılarda yoğun olarak karşılaşılan özellikler çerçevesinde türün tanımı güncellenmiştir.Keywords : Türk Sanat Müziği, Tür, Çalgısal Türler, Sirto, Tür Analizi.