- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Vol: 10 Issue: 1
- Pilot Karar Verme Davranışı: Rasyonel mi? Doğal mı?
Pilot Karar Verme Davranışı: Rasyonel mi? Doğal mı?
Authors : Burcu Erikci, Okan Yaşar
Pages : 938-959
Doi:10.15869/itobiad.823658
View : 9 | Download : 7
Publication Date : 2021-03-30
Article Type : Research
Abstract :Havacılık alanında kazaların çoğunluğu pilotların kötü karar verme davranışlarından ve yargısal yetersizliklerinden kaynaklanmaktadır. Pilotların karar verme davranışlarının anlaşılması, karar süreçlerinin ve olaylar karşısındaki yargılarının iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır. Geleneksel karar verme modellerinin her türlü bağlamda geçerli olmadığı, özellikle rasyonel süreçlerin birçok faktörü gözardı ettiği bilinmektedir. Pilotların karar süreçlerinde önemli olan bu faktörler; zaman baskısı, tecrübe, koordinasyon, bağlamsal karmaşıklık, sürekli değişen koşullar, eksik ve güvenilmez bilgilerdir. Doğal Karar Verme (DKV) modeli karar süreçlerini söz konusu faktörler bağlamında açıklayan bir modeldir. Bu kapsamda araştırmada, pilotların karar verme davranışının DKV süreçlerine uygun olup olmadığını anlamak ve alanyazında tanımlı diğer karar süreçleriyle ilişkisi ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmanın amacına en uygun olduğu düşünülen karma yöntem desenlerinden eşzamanlı iç içe geçmiş tasarım deseni kullanılmıştır. Bu desende nicel ve nitel veriler aynı anda toplanmış, nitel veriler NVivo11, nicel veriler ise SPSS24 programlarıyla analiz edilmiştir. Nitel verilerin elde edildiği çalışma grubunu amaçlı örneklem yöntemiyle seçilmiş birinci ve ikinci kaptan konumundaki 12 pilot oluşturmaktadır. Nitel veriler yarı yapılandırılmış mülakat neticesinde elde edilmiştir. Nicel verilerin örneklem grubunu İstanbul’da 3 farklı havayolu şirketinde çalışan 223 pilot oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekleme yönteminde basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ölçeme aracı olarak Sundu ve Yaşar (2020) tarafından geliştirilen DKV ölçeği ile Scott ve Bruce (1995) tarafından geliştirilen ve Taşdelen (2001) tarafından Türkçeye uyarlanan Karar Verme Stilleri ölçeği kullanılmıştır. Nitel verilerin analizi neticesinde; bilgi kaynağı, kararı etkileyen faktörler, doğru karar ve kriteri, karar durumunun yapısı, kararın nasıl verildiği, stres kaynakları adında altı tema elde edilmiştir. Temalar, pilotların DKV modeline uygun davranış gösterdiklerini, bilgi kaynağı olarak tecrübelerini, karar süreçlerinde ise sezgilerini kullandıklarını vurgulamaktadır. Nicel analiz neticesinde; pilotların rasyonel süreçlerden çok DKV süreçlerini benimsedikleri, DKV’nin sezgisel karar verme ile pozitif anlamlı ilişkili olduğu görülmüştür. Bulgular neticesinde araştırmacılar, uygulayıcılar eğitimciler için önerilerde bulunulmuştur.Keywords : Karar verme davranışı, Doğal karar verme, Pilot Karar Verme, Karar verme stilleri, Rasyonel karar verme