- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Vol: 9 Issue: 5
- Dış Borç ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye (2000:Q1-2019:Q3)
Dış Borç ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye (2000:Q1-2019:Q3)
Authors : Hakan Hotunluoğlu, M. Taylan Yavuzer
Pages : 3930-3950
Doi:10.15869/itobiad.793027
View : 14 | Download : 4
Publication Date : 2020-12-29
Article Type : Research
Abstract :Bir ülke, temelde iki nedenle dış borç almaya karar vermektedir. Bunlardan birincisi, iç kaynakların yatırımların tamamını finanse etmek için yetersiz olmasıdır. İkincisi ise, üretilecek mal ve hizmetler için gerekli olan malların ithal edilme zorunluluğudur. Türkiye’nin ara mal bağımlılığı, bu duruma en iyi örneklerden biridir. Dışarıdan temin edilen kaynakların, ülkeye olumlu ya da olumsuz etkisi olabilmektedir. Bu etkinin pozitif yönlü olmasını sağlayan en önemli unsur, kaynakların etkin kullanılarak gelecekte katma değer yaratacak malların üretimine harcanmasıdır. Ancak alınan dış borç, daha önce alınmış olan borçların finansmanında ya da tüketim harcamalarında kullanılırsa, dış borcun ekonomik büyüme olan etkisi negatif yönlü olacaktır. Bu çalışmada, Türkiye’de dış borç ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki 2000:Q1-2019:Q3 dönemini kapsayan veriler temel alınarak, Engle-Granger eşbütünleşme analizi vasıtasıyla araştırılmıştır. Model aşamasında Cunningham (1993) temel alınmıştır. Dış borç ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi araştırmak amacıyla, uzun dönemde çoklu eşbütünleşme denkleminden ve kısa dönemde hata düzeltme modelinden yararlanılmıştır. Değişkenlerin yorumlanabilirliğinin kolaylaşması açısından logaritmaları alınmıştır. ve değişkenlerine Augmented Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi uygulanmıştır ve değişkenlerin I(1) düzeyinde eşbütünleşik oldukları görülmüştür. Uzun dönem analizi yapılmadan önce, değişkenlerin uzun dönemde eşbütünleşik olup olmadıklarını test etmek amacıyla, uzun dönemden elde edilen kalıntı karelere düzey değerde ADF birim kök testi uygulanarak hata düzeltme teriminin durağan olduğu görülmüştür. Bu sonuç, analizde kullanılan değişkenlerin uzun dönemde birlikte hareket ettiklerini göstermektedir. Uzun dönemde elde edilen bulgulara göre, dış borç ve büyüme arasında pozitif yönlü ilişki vardır. Dış borçta meydana gelen %1’lik bir artış, ekonomik büyümeyi %1.95 artırmaktadır. Ek olarak, 2008 yılında yaşanılan krizin ekonomik büyüme üzerine olan etkisi beklenildiği üzere negatif yönlüdür. Kısa dönemde elde edilen bulgularda ise, dış borcun ekonomik büyüme üzerine olan etkisi istatistiksel olarak anlamsızdır. Hata düzeltme terimi, teorik olarak beklenildiği gibi, negatif ve anlamlıdır. Kısa dönemde meydana gelen sapmalar yaklaşık olarak 23 ayda ortadan kalkmaktadır.Keywords : dış borç, Ekonomik Büyüme, Engle-Granger, Eşbütünleşme Analizi, Borçla Büyüme Modeli, Borç Fazlası Teorisi