- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Vol: 9 Issue: 5
- Revising Iranian Nationalist Historiography and Shaping a New Intellectual Field
Revising Iranian Nationalist Historiography and Shaping a New Intellectual Field
Authors : Naseraddin Alizadeh
Pages : 3456-3478
Doi:10.15869/itobiad.788062
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2020-12-29
Article Type : Research
Abstract :Tarihyazımı geçmişteki olaylarla ilgili anlatılarımız ve yorumlarımızdır. Olaylara olan bakışımız zamanla değiştiği gibi geçmişle ilgili düşüncelerimiz de değişebilir. Dolayısıyla, geçmişle ilgili anlatılarımızı ve yorumlarımızı sürekli gözden geçirip güncellemeliyiz. Oysa, tarihi gözden geçirmek salt bilimsel bir uğraşı değildir; tersine toplumsal kimliğin ve siyasi düzenin oluşumunda ve sürdürülmesindeki öneminden dolayı tarihin gözden geçirilmesi oturmuş düzenin sert tepkilerine neden olabilir. Bu çalışmada İran’ın milliyetçi/ulusal tarihyazımının revizyonist araştırmacılarca eleştirilen yönleri incelenmiştir. Bu amaçla, ilk aşamada ‘tarihyazımında revizyonizm’ bir kavram olarak açıklanmış ve ardından, revizyonizmin resmî ulusal tarihlerin paradigmalarına yönelik oluşturabileceği zorluklar ele alınmıştır. Sonraki aşamada ise Aryanist Oryantalizm, geç Kaçar dönemindeki sosyopolitik değişimler ve Pehlevi Krallığının kuruluşu gibi gelişmeler etkisinde oluşan İran milliyetçi tarihyazımının başlıca dayanakları tartışılmıştır. Ayrıca, İran ulusal tarihinin revizyonist araştırmacılarca eleştirilen en önemli yönleri de irdelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, ülke içindeki İslamcı ve ülke dışındaki seküler araştırmacıların bir bölümü arasında kurulan ağlar sonucu iki revizyonist grup oluşmuştur. Söz konusu grup-içi ağlar yeni bir entelektüel alanın oluşumunu olumlu etkileyebilir, ancak bir yandan gruplar-arası ve öte yandan revizyonistler ile milliyetçi tarihyazımının savunucuları arasında düşünsel tartışmaların gerçekleşmemesi bunun karşısında engel oluşturmaktadır. Bu eksikliklere karşın, revizyonistlerin çalışmaları Aryan miti, ‘eski’ İran milleti, milli kimliği ve toprakları anlayışını ve ulusal tarihin kapsama-dışlama siyasetlerini eleştirerek ulusal tarihyazımını sarsmayı başarmıştır. Ulusal tarihyazımına yönelik bu eleştiriler kendiliğinden paradigma değişimiyle sonuçlanmayabilir. Bunun temelindeki nedenler, Kuhn’in de vurguladığı gibi, paradigma değişiminin salt yanlışlama yöntemiyle gerçekleşmemesi ve oturmuş düzenin temellerini oluşturan baskın paradigmanın eleştirilere karşı direnç göstermesidir. Oysa, İran örneğinde görüldüğü gibi ulusal tarihyazımının eleştirisi onun kollayıcısı olan ulus-devletin de karşılaştığı zorlukları göstermektedir.Keywords : Revizyonizm, Milliyetçi Tarihyazımı, Aryan Miti, Süreklilik, Özgünlük, Iran