- İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
- Vol: 9 Issue: 3
- Sultan I. Abdülhamid’e Sunulan Müellifi Meçhul Bir Amelî Hikmet Risâlesi
Sultan I. Abdülhamid’e Sunulan Müellifi Meçhul Bir Amelî Hikmet Risâlesi
Authors : Selim Argun
Pages : 2662-2691
Doi:10.15869/itobiad.786745
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2020-09-30
Article Type : Research
Abstract :Düşünülen şeylerin yazılı hale getirildiği metinler olarak tarif edilen lâyihalar, yazıldıkları döneme ait, siyasi, askeri ve ekonomik problemlere dair tespitler ve çözüme yönelik teklifler içermesi sebebiyle tarih yazıcılığı açısından önemli kaynaklar arasında kabul edilmiştir. Küçük Kaynarca gibi devlete büyük külfetler getiren bir antlaşmanın imza edildiği yılda tahta geçen yirmi yedinci Osmanlı padişahı Sultan I. Abdülhamid, on beş yıllık saltanatı boyunca kaybedilen savaşlar sebebiyle ödenen ağır savaş tazminatları ve büyük ölçüde bunlara bağlı olarak imparatorluğun farklı bölgelerinde ortaya çıkan sosyal problemlerle mücadele etmiş bir padişahtır. Gerek bu dönemde gerekse kendisinden sonra tahta geçen padişahlar döneminde devletin hal ve gidişatına dair birçok lâyiha yazılmıştır. İncelememize konu olan ve müellifi bilinmeyen bu Osmanlıca yazma eser, ortaya koymuş olduğu sistematik çözüm önerileri, sultana yönelik ikazları ve ihtiva ettiği diğer ilginç unsurlar yanında, Tanzimat’a doğru giden yoldaki bu buhran döneminin tasavvur dünyasını yansıtması açısından önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Eserdeki kayıttan Sultan I. Abdülhamid’e arz edilmek üzere kaleme alındığı anlaşılan bu risâlede müellif, devlet yönetiminde adaletin nasıl tesis edilebileceği, toplumsal çöküşün sebepleri, halkı yönetmeye talip bir insanda bulunması gereken vasıflar, karakter yapılarına göre insan grupları, savaşta ve barışta askerî istihbaratın önemi gibi birçok önemli konuyu farklı yönleriyle ele almakta, siyaset ve ahlak felsefesi bağlamında dikkat çekici tespit ve önerilerde bulunmaktadır. Devletin bekasını ilgilendiren önemli meydan okumalarla karşı karşıya kalındığı böylesine kritik bir dönemde telif edilen bu risâlenin, İslam ahlak ve siyaset düşüncesi kapsamında değerlendirilebilecek benzer türde eserler üzerine geniş kapsamlı çalışmaların henüz yapılmamış olduğu göz önünde bulundurulduğunda, mevcut literatüre mütevazi bir katkı yapması çalışmanın beklenen hedefleri arasındadır.Keywords : I. Abdülhamid, Lâyiha, Tecdit, Reform, Küçük Kaynarca