- İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 11 Issue: 2
- RUS KOLONİZASYONUNA KARŞI KENESARI KASIMOV’UN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİ (1837-1847)
RUS KOLONİZASYONUNA KARŞI KENESARI KASIMOV’UN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİ (1837-1847)
Authors : Orhan Doğan, Hadi Ava
Pages : 347-362
Doi:10.54282/inijoss.1115449
View : 10 | Download : 5
Publication Date : 2022-12-31
Article Type : Research
Abstract :17. yüzyılın ikinci çeyreğine kadar Kazak Türkleri üç büyük Orda’ya (Cüz) bölünerek yönetilmiştir. Küçük Orda Hanı Ebulhayr, dâhili anlaşmazlıklar ve dış baskılar neticesinde Rus Çarlığının himayesini kabul etmek zorunda kalmıştır. Rus Çarı I. Petro’dan (1682–1725) itibaren Rusya’nın Batı Türkistan topraklarına doğru yayılması aşamalı olarak gerçekleşmiştir. 1744 yılında Orenburg’un kurulması, Rusların Kazak bozkırlarına nüfuzunu hızlandırmıştır. 18. yüzyılın başlarına doğru Orta ve Küçük Orda hanları, Rus Çarlığına yarı bağımlı bir siyaset izlemişlerdir. Ancak Kazak hanlıkları üzerindeki etkisini artırmak isteyen Rus Çarlığı, idari ve hukuki bir takım dayatmalarda bulunmuş, özellikle 1822 ve 1824 yıllarında çıkarılan tüzüklerle hanlık sistemini ortadan kaldırarak "vekil sultan” veya "yönetici sultan” makamları ihdas edilmiştir. Buna benzer uygulamalar, yerel halk nezdinde büyük tepkilere neden olmuştur. Aynı zamanda Orenburg Kalesinin kuruluşu Kazak coğrafyasının askeri bir üs haline getirmiş ve Kazakların milli bağımsızlıklarını gölgelemiştir. Bu nedenle pek çok isyan çıkmış, Bunlardan en önemlilerinden olan ise Kenesarı Kasımov isyanıdır. Rus yayılmacılığına karşı büyük bir mücadele veren Kenesarı, askeri açıdan bazı başarılar elde etse de Kazaklar arasındaki çekişmeler ve Kırgızlara karşı izlediği yanlış politika nedeniyle öldürülmüştür. Bu çalışmada, Sultan Kenesarı Kasımov (Kenesarı Han) liderliğinde, Kazak halkının Rus yayılmacılığına karşı verdiği milli mücadelenin askeri ve siyasi aşamaları Rus arşiv belgelerine dayandırılarak incelenmiştir.Keywords : Türkistan, Kazak Türkleri, Kenesarı, Bağımsızlık