- İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 8 Issue: 2
- İBN BÎBÎ’NİN SELÇUKNÂME’SİNDE TÜRK ALGISI
İBN BÎBÎ’NİN SELÇUKNÂME’SİNDE TÜRK ALGISI
Authors : Bilal Gök
Pages : 333-346
View : 10 | Download : 6
Publication Date : 2019-12-30
Article Type : Research
Abstract :İbn Bîbî’nin, "el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye” adlı eseri, Anadolu Selçukluları tarihinin en önemli ve temel kaynaklarından birisidir. Eser, II. Kılıcarslan’ın ölümü hadisesiyle başlayıp (1192), Gıyaseddin Mesud’un saltanatı dönemiyle sona ermektedir (1280-1284). İbn Bîbî, eserinde tarihî olayları ayrıntılarıyla ortaya koymak yerine edebî bir üslûp kullanmayı tercih etmiştir. Bu bağlamda, II. Süleymanşah’ı, insanların ve cinlerin canını yağma eden Halac ve Yağma Türklerine benzetmiştir. Yazar, Anadolu’nun sınır boylarında yaşayan Türkmen aşiretlerinin, savaş durumunda güçlerini Selçuklu devletinin emrine verdiğini anlatır. Ancak 1. Alâeddin Keykubad devrinde gerçekleşen Suğdak seferinden bahsederken büyük bir kavram kargaşasına düşer. Anadolu Selçuklu ordusunun Rum ordusu, düşman Suğdak kuvvetlerinin ise Türk ordusu olduğunu haber verir. O, Rum ordusunun Türklere Acem darbesi indirdiğini söyler. Aynı dönemde gerçekleşen Yassıçemen savaşında müttefik kuvvetleri içerisinde Türk askerlerinin de bulunduğunu ifade eder. Ayrıca mağlup edilen Harezm ordusunun da Türklüğünü vurgular. Kösedağ bozgunu ile başlayan Moğol tahakkümü döneminde, Anadolu toprakları artık güçlü ve istikrarlı yönetimlere hasret kalmış, halk yüksek vergiler altında ezilmiştir. İbn Bîbî, bu dönemin anlatımında, merkezi idareye muhalif olan Türklere karşı daha sert ifadeler kullanmıştır. Türkmen kabilelerin Moğol destekli Selçuklu idaresine karşı başlattıkları ayaklanmalar sürecinde isyancıları cin taifesine benzetmiştir. Selçuklu başkenti Konya’yı istila eden Karamanlılar için: "Dilenci, kızıl külahlı, çarıklı, yalınayak kimseler” vb. ifadeler kullanmıştır. Bu sözler onun, dönemin Selçuklu devlet idaresine karşı ayaklanan kitlelere karşı menfi hissiyatını açıkça ortaya koymaktadır. Ancak esere yansıyan bu olumsuz tutum, eserin Anadolu Selçuklu tarihi açısından kaynaklık değerini azaltmaz.Keywords : Anadolu Selçuklu Devleti, Selçuklu Kronikleri, İbn Bîbî, Selçuknâme, Türk algısı