- İlahiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 20
- Hâkim el-Cüşemî’nin et-Tehzîb Fi’t-Tefsîr Adlı Eserinde Mu‘tezilî Müfessir ve Kelâmcıların Görüş ve ...
Hâkim el-Cüşemî’nin et-Tehzîb Fi’t-Tefsîr Adlı Eserinde Mu‘tezilî Müfessir ve Kelâmcıların Görüş ve Yorumları
Authors : Halil Sari
Pages : 1-45
View : 307 | Download : 161
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Hâkim el-Cüşemî (öl. 494/1101) kelâmî-itikâdî meselelerde Mu‘tezile’nin temel inanç ve esaslarını benimsemiş bir müfessir ve kelamcıdır. Gerek Cübbâî (303/916) ve Ebû Hâşim’in (öl. 321/933) kelâmî sistemini benimsemesi gerekse Kâdî Abdülcebbâr’ın (öl. 415/1025) birçok öğrencisinden dersler alması sebebiyle Kâdî Abdülcebbâr’dan sonra Behşemiyye ekolünün son halkasını temsil etmiştir. Cüşemî, kendinden önceki Mu‘tezilî tefsir literatürüne derin bir alâka duymuş ve et-Tehzîb fi’t-tefsîr adlı tefsirinin birçok yerinde bu alâkasını izhar etmiştir. Cüşemî’nin et-Tehzîb fi’t-tefsîr’i, çoğu kaybolmuş ve günümüze ulaşmamış özellikle Ebû Bekir el-Esamm (öl. 200/816), Ebû Ali el-Cübbâî (öl. 303/916), Ebû Müslim el-İsfahânî (öl. 322/934) gibi Mu‘tezilî müfessirlerinin Kur’ân tefsirine dair geniş ölçüde izahlarını ihtiva etmiştir. Bunun yanında Basra ve Bağdat Mu‘tezilesine mensup kelamcıların görüş ve yorumları da et-Tehzîb fi’t-tefsîr’de kaynak olarak kullanılmıştır.Keywords : Mu‘tezile, Behşemiyye, Cübbâî, Hâkim el-Cüşemî, et-Tehzîb fi’t-tefsîr.