- İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi
- Vol: 6 Issue: 2
- Arâyâ Satışının Faizin (Ribanın) İlletiyle Alakasına Farklı Bir Bakış / علاقة العرايا بمسألة علة الر...
Arâyâ Satışının Faizin (Ribanın) İlletiyle Alakasına Farklı Bir Bakış / علاقة العرايا بمسألة علة الربا وجهة نظر مختلفة
Authors : Mehmet Gayretli, Zeynelabidin Hayat
Pages : 734-764
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2020-07-20
Article Type : Research
Abstract :Bu makale, giriş ve üç kısımdan oluşmaktadır. Girişte, illet kavramının tanımı, çeşitleri, tanıma yolları ve şartları ele alınmakta, faiz kavramı inceledikten sonra faizin illeti üzerinde durulmaktadır. Sözlükte pek çok anlamı olan illetin terim anlamı olarak "asıl ile fer arasında hükmün eşitlenmesini sağlayan ortak, kapsayıcı mana veya vasıf” tanımlaması en çok tercih edilenidir. Usulcüler nezdinde illetin pek çok şartı mevcuttur. Faiz, sözlükte bir şeyin artması, çoğalması, gelişmesi anlamındadır. Terim olarak özel ve genel olmak üzere iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Özel anlamda faizin buyû’ (satış) ve duyûn (borç) olmak üzere iki çeşidi vardır. Borç faizine, Kur’ân ribası denildiği gibi, nesie, cahiliyye, kredi ribası da denilmektedir. En tercih edilen tanıma göre "kredi borçlarında anamal karşılığında şart koşulan her türlü fazlalık, borç faizidir”. Satış ribası ise, fazlalık ribası ve vade ribası olmak üzere iki kısım olup Hz. Peygamber’in altı sınıf malla (altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuz) örneklendirdiği hadisle sabit olan ribadır. Genel anlamda ise riba her türlü fasit veya batıl akitler için kullanılmaktadır. Literatürde riba için başka isimlendirmeler de bulunmaktadır. Hadiste sayılan altı çeşit malda vade faizinin haram olduğunda icma vardır. Fazlalık faizi de çoğunluğa göre haramdır. Çoğunluğa göre faiz yasağı her iki çeşidiyle bu altı çeşit dışındaki mallar için de geçerlidir. Hadiste sayılan mallarda faiz yasağına gerekçe olan illet hususunda da fukaha farklı görüşler benimsemiştir. Bize göre semeniyet faizin illetini teşkil etmektedir. Arâyâ, ariyye kelimesinin çoğuludur. Farklı tanımlar bulunmakla birlikte ağaçtaki tahmini miktardaki yaş hurmanın kuru hurma karşılığında satılmasıdır. Ağaçtaki taze hurmanın aynı miktardaki kuru hurma karşılığında satılması anlamındaki müzâbene İslâm hukukunda yasak olduğu halde bunun bir türü olan arâyâya zaruret dolayısıyla izin verilmiştir. Altı cins malla ilgili hadiste hurmanın faiz kapsamına girmesine sebep olan husus, onun para niteliğine sahip olmasıdır. Araya örneğinde ruhsata konu olmasının sebebi ise aynı zamanda yiyecek niteliğinde olmasıdır.Keywords : İslam Hukuku, Faiz, Araya Satışı, İllet