- İdil Ural Araştırmaları Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- /DOk/ EKLİ YÜKLEMLER VE KIYI DİLLERİ: ÇUVAŞÇA, YAKUTÇA, DOLGANCA VE HALAÇÇA
/DOk/ EKLİ YÜKLEMLER VE KIYI DİLLERİ: ÇUVAŞÇA, YAKUTÇA, DOLGANCA VE HALAÇÇA
Authors : Emine Yilmaz
Pages : 261-269
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract :/DOk/ ekinin Eski ve Orta Türkçede az görülen işlevlerinden biri de bitimli cümle kurmaktır. /DOk/ ekli fiil isimlerinin yüklem olarak kullanılışına Orhon Yazıtlarında da rastlanır ancak örnekler çoğunlukla /mADOk/ ekli olumsuz yapılardır. Bu nedenle Eski Türkçede /mAmIş/ biçimi görülmez. Yalnızca ebke tegdöküm "Karargaha vardım” biçiminde olumlu örnekler bulunur. Bu işlev uzun zamandır araştırmacıların ilgisini çekse de kimi araştırmacılar yukarıdaki gibi örnekleri bitimli cümle olarak değil yan cümle olarak değerlendirmektedir. /DOk/ ekli fiil isimlerinin yüklem kurma işlevine Divanü Lügati’t-Türk’te de rastlanır: ol yā kurdok "O yay gerdi.”, men yā kurdok "Ben yay gerdim.”, olar tāgka agdok "Onlar dağa tırmandı.”, olar ewke kirdök "Onlar eve girdi.”, ol anı urdok "O, onu vurdu.”, men aηar tawar birdök "Ben ona hayvan verdim.” Fakat Divanü Lügati’tTürk’te /DOk/ ekli yüklemler iyelik ekleriyle görülmezler. Benzer örnekler Tuna ve Volga Bulgarcasında da bulunur. Tuna Bulgarcasıyla yazılmış Boyla Çoban yazıtından bir örnek: buyla zoapan tesi dügetögi, butaul zoapan tagrogi. içigi tesi "Buyla Çoban tası doldurdu, Butaul Çoban (mezara) taktı (=astı). İçki tası.” Volga Bulgarcası: fānī dunyāran köç-röw-i "Fani dünyadan göçtü.” /DOk/ ekli fiil isimlerinin yüklem olarak kullanılışı en çok Eski Anadolu Türkçesinden örneklendirilmiştir, örneğin bk. Koç 2012. Modern veriler için Yakutçaya da başvurulmuştur. Bu makalede, öncelikle literatürdeki veri ve tartışmalar kısaca gözden geçirildikten sonra, /DOk/ ekli bitimli biçimler Tuna Bulgarcası, Volga Bulgarcası, Yakutça, Dolganca ve Halaçça verilerle desteklenmeye çalışılacaktır.Keywords : /-DOk/, yüklem, Tuna Bulgarcası, Volga Bulgarcası, Yakutça, Dolganca, Halaçça