- İdil Ural Araştırmaları Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- TARİHTE KAZAK-BAŞKURT İLİŞKİLERİNİN KAZAK ROMANINA YANSIMASI: KAZAK ROMANINDA BAŞKURTLAR
TARİHTE KAZAK-BAŞKURT İLİŞKİLERİNİN KAZAK ROMANINA YANSIMASI: KAZAK ROMANINDA BAŞKURTLAR
Authors : Cemile Kinaci
Pages : 225-245
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract :Bir toplumun edebiyatında başka bir topluma dair yansımalara rastlanabilir. Edebiyat bilimde buna imaj adı verilir. Bunları inceleyen bilim ise imaj bilim olarak adlandırılır. İmajlar toplumlar arasındaki ilişkilerin karakterine göre olumlu ya da olumsuz olabilir. Bunlar toplumların olumlu düşüncelerinden doğmuş olabilecekleri gibi, güçlü önyargılarından da meydana gelebilirler. Bu sebeple imajlarda gerçeklik aranmaz. Kazaklar ve Başkurtlar da tarihin geçmiş devirlerinde, özellikle de Küçük Cüz Hanı Ebulkayır Han döneminde sıklıkla ilişki kurmuşlardır. Bu ilişkiler bazen iyi seyrederken bazen de Rusya’nın müdahalesiyle iki halkın arasına nifak tohumları serpilmiştir. Rus Çarlığı hedeflerine ulaşmak için önce Başkurtları kullanmıştır. Ruslar 17. yüzyılda neredeyse bütün Başkurt yerleşimlerinde varlıklarını hissettirmeye başlamıştır. Ruslar Başkurtları hem insan gücü hem de doğal zenginlikleri bakımından sömürmeye başlayınca Başkurtlar isyan etmiştir. Başkurt isyanlarının bir bölümü, Kazakların Küçük Cüz Hanı Ebulkayır’ın hanlığını korumak amacıyla Rus Çarının hâkimiyetini kendi isteğiyle talep ettiği dönemle eş zamanlı yaşanmıştır. Kazak edebiyatına yansıyan Başkurt imajı, bu dönemdeki tarihî süreci yansıtan imajlardan oluşmaktadır. Kazak edebiyatına yansıyan Başkurt imajı olumsuz değildir. Romanlardaki Başkurtlar, atalar inancına ve gelenek göreneklerine bağlı, avcılıkta mahir, temiz kalpli, konuksever, birlik ve beraberlik içinde yaşayan, boy teşkilatlanması güçlü, içe kapalı ve dışarıdan kendi toplum yapısına yabancıyı sokmayan bir Türk halkıdır. Ayrıca Kazak romanlarında Başkurtlar daha çok Rusya’ya isyanları ile yer almıştır. Bu bakımdan onların Rusya’nın boyunduruğunu kabul etmeyen, özgürlüklerine düşkün bir Türk halkı olduğunu söylemek de mümkündür. Başkurtlara dair yansımalara bakıldığında Kazak-Başkurt çatışmalarının Rusya’nın siyaseti sonucunda ortaya çıktığı görülmektedir. Kimi zaman Başkurtlar kimi zaman da Kazaklar bu Rus siyasetinin bir parçası olmuştur. Rus Çarlığı, istediği zaman onları savaştırırken istediğinde çatışmaları durdurmuştur. Dili, dini ve kanı bir olan komşu iki halkı düşman edip savaştırmıştır. Böylece hem onların Rusya’ya karşı birlikte hareket etmelerinin önüne geçmiş hem de vakti gelince duruma göre müdahale ederek hakemlik ve koruyuculuk yapmıştır. Kazak ve Başkurtlar arasında yaşanan çatışmalar bu nedenle sadece Rus Çarlığının işine yaramış, Rus Doğu Siyaseti’nin gerçekleşmesi için kapı aralamıştır. Bu makalede Rus Çarlığı ve Kazak Hanlığı dönemini işleyen Kazakça nehir romanlar örneğinde, Başkurt halkına dair izler sürülmüştür. Romanlarda Başkurt halkının ne şekilde yer aldığı, Rus-Başkurt, Rus-Kazak ve Başkurt-Kazak ilişkilerinin Kazak romanlarına nasıl yansıdığı ortaya konulmuştur.Keywords : Kazak, Başkurt, imaj, imaj bilim