- Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Sayı: 35
- Özgür İrade Problemi ve Determinizm: Determinist Bir Evrende Özgür İrade Mümkün müdür?
Özgür İrade Problemi ve Determinizm: Determinist Bir Evrende Özgür İrade Mümkün müdür?
Authors : Erman Kar
Pages : 298-310
Doi:10.54600/igdirsosbilder.1385870
View : 43 | Download : 29
Publication Date : 2024-01-31
Article Type : Research
Abstract :Özgür irade ve determinizm tartışmaları felsefe tarihinin ilk çağlarına kadar götürülebilir. Ancak özgür iradenin mahiyetine ve imkanına dair tartışmalar modern bilimin doğuşu ile daha önemli bir meseleye dönüşmüştür. Newton fiziğinin, bilim ve felsefenin temel ilkelerine ve yüzyıllarca kabul görmüş Aristotelesçi düşünce sistemine getirdiği yeni yaklaşım söz konusu problemin önem kazanmasına neden olmuştur. Bu yeni yaklaşıma göre evren determinist bir yapıya sahiptir ve nedensellik ilkesi gereğince evrende gerçekleşen her olay birbirine bağlıdır. Evrende, açıklanabilir ve neden-sonuç ilişkisiyle birbirine bağlı olayların gerçekleştiği determinist öğreti kabul edildiğinde, insan eylemlerinin doğasının neliği ve onların bir belirleyicisi olup olmadığı önemli birer metafizik soru halini almıştır. Bu çalışma, özgür iradenin mahiyetini; determinist ve her haliyle belirlenmiş bir evrende olduğumuz kabulü sonucunda özgür iradenin mümkün olup olmadığı, determinizm ve özgür irade bağdaşabilir mi soru üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda ilk olarak; özgür iradenin imkânı için evrenin indeterminist ilkelerden mi oluşması gerektiği meselesi, determinizm ve indeterminizm kavramlarının terminolojik arka planı ve türleri üzerinden ele alınacaktır. İkinci olarak özgür irade ve determinizmi birbiri ile uyumlu mudur sorusu bağdaşırcılık ve bağdaşmazcılık yaklaşımları üzerinden analiz edilecektir. Son olarak özgür irade ve determinizmin bağdaşmaz olduğu liberteryenizm kritiği üzerinden verilecektir.Keywords : Özgür İrade, Determinizm, İndeterminizm, Liberteryenizm, Nedensellik