Erken Dönem Tasavvufunda Mütezehhid Tipler
Authors : Betül Izmirli
Pages : 213-232
View : 7 | Download : 5
Publication Date : 2019-07-01
Article Type : Research
Abstract :Tip, basit ve sabit karakterli kişiler için kullanılan bir kavramdır. İlk devirlerden itibaren tasavvuf içerisinde yer alan tipler olumlu ve olumsuz olarak ele alınabilir. Tiplerden menfî yönleriyle öne çıkanlar, zamanla ve çeşitli sebeplerle dejenere olanlardır. Tiplerdeki yozlaşma ise asıl anlamından uzaklaşmayı, konumunun veya dâhil olduğu grubun kurallarını benimseyememeyi kasteder. Tasavvuf eserlerinde başlangıçtan itibaren bu nevi hasletler sergileyen tiplere sahte zâhid, mürâî âbid gibi sıfatlar atfedilmiştir. Bu tiplerin olumsuzluğuna ve kusurlu hâllerine vurgu yapmak için onlar mütezehhid, mütekaşşif gibi adlarla da anılmışlardır. Ancak bazen tipe ait isim olumlu iken; tasarruflarının yanlış olduğu görülür. Örneğin kişiye "zâhid” denmekte fakat kendisinde yozlaşma unsuru şeyler bulunabilmektedir. Bunlar göz önüne alınarak ilk devir zâhidleriyle alâkalı doğrudan isim ve içerik olarak eleştirilen, kabul görmeyen ya da reddedilenler, ortak bir isimle mütezehhid tip kategorisinde ele alınacaktır. Bu vesileyle zâhid tipine atfedilen birtakım selbî sıfatlar ve nedenleri genel bir tasnifle değerlendirilmeye çalışılacaktır. İlgili kavramlar semantik analiz yöntemiyle tahlîl edilecektir.Keywords : Tasavvuf, tip, mütezehhid, dejenerasyon, semantik analiz.