- Hitit İlahiyat Dergisi
- Vol: 21 Issue: 2
- Evaluation of Quality Principles from the Islamic Perspective
Evaluation of Quality Principles from the Islamic Perspective
Authors : Halis AYDEMİR, Rifat TÜRKEL
Pages : 1193-1238
Doi:10.14395/hid.1072356
View : 12 | Download : 6
Publication Date : 2022-12-30
Article Type : Research
Abstract :Kalite, varlığı insanlık tarihinin ilk dönemine kadar ulaşan bir olgudur. Sanayi devrimi öncesi kalite, hizmet ve ürünü üreten kişi ile müşteri arasındaki karşılıklı etkileşim ile gerçekleşmiş, müşterinin memnuniyeti kaliteyi belirleyen önemli bir unsur olarak yer almıştır. Geçmişte birçok farklı ve basit uygulaması bulunan kalitenin seyrinde sanayi devrimi ile birlikte yeni aşamaya geçilmiş, kalitenin ilkeleri, görünürlüğü ve uygulamalarında yeni gelişmeler meydana gelmiştir. Bu dönemde ürün ve hizmetlerde artış meydana gelmiş, bunun sonucu olarak üretimde görev alan ustalar arka planda çalışmaya başlamış, üreten ile müşteri arasındaki doğrudan irtibat zayıflamış, hatta kalmamıştır. Bunun neticesinde ürün ve hizmeti sunan işverenler kaliteyi sağlamak için muayene, istatistiksel kalite kontrol, toplam kalite yönetimi gibi yeni sistemler geliştirmiştir. Kalite, toplam kalite yönetimi ile günümüzdeki formuna ulaşmıştır. Bu alandaki çalışmalar eğitim, sağlık gibi birçok alanda genişleyerek ve artarak devam etmektedir. Kalite anlayışı iletişim ve ulaşım imkânlarının gelişmesi ve küresel ticaretin yaygınlaşmasına bağlı olarak dünya genelinde yayılmış, içerisinde Müslümanların da yer aldığı birçok toplumu etkileyen bir konuma gelmiştir. Tarih boyunca birçok alanda önemli düşünürler, ilim ve bilim insanları yetiştirmiş olan Müslümanlar aynı zamanda büyük ve gelişmiş devletler kurmuş, birçok alanda öncülük yapmıştır. Bu noktada doğal olarak modern kalite anlayışının bulunmadığı bir dönem ve ortamda Müslümanların her alanda önemli ilerleme ve gelişmelerin merkezinde yer alması, bunun arkasındaki motivasyon kaynağının ne olduğunu araştırmayı gerektirmektedir. Aynı şekilde "Kalite ilkeleri olarak bilinen konular İslam’ın getirmiş olduğu kurallar ve ilkeler bütünü içerisinde yer almakta mıdır?” "Kalite ilkeleri İslam’ın ilkelerine ne derece uygundur?” sorularının cevaplandırılmasını gerekli kılmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada kalite ve ilkeleri ile bunların gelişim süreçlerinden bahsedilmesi, bunların İslami esaslar çerçevesinde değerlendirilmesi, bu konuda İslam’ın bakış açısının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma kalite, kalite ilkelerinin merkezinde yer alan müşteri odaklılık, üst yönetimin liderliği, sürekli gelişme, sürekli iyileşme mekanizması olan PUKÖ döngüsünün planlama, uygulama, kontrol etme ve önlem alma aşamalarının değerlendirilmesi konularıyla sınırlandırılmıştır. Daha önceki çalışmalardan farklı olarak toplam kalite yönetimi ilkelerini esas alarak İslami ilkeler açısından değerlendirmelerde bulunulan çalışmanın bu boyutuyla literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca geçmişte Müslümanların bilim ve ilim başta olmak üzere birçok alanda gerçekleştirdiği ilerlemelere katkı sağlayan kalite esaslarına karşı farkındalık oluşmasını destekleyeceği, günümüz kalite anlayışına yönelik Müslümanlara bakış açısı kazandıracağı değerlendirilmektedir. Çalışmada günümüz kalite ve ilkeleri konusunda dokümanlardan faydalanılmıştır. Kalitenin öncüsü olarak bilinen Edward Deming başta olmak üzere konuyla ilgili pek çok uzmanın eserlerine ulaşılarak birincil kaynaklardan istifade etmeye özen gösterilmiş, bununla birlikte günümüzde yapılan akademik çalışmalardan da yararlanılmıştır. Kalite ilkelerinin değerlendirilmesi ise İslam’ın ana kaynakları Kur’an ve Sünnet çerçevesinde yapılmıştır. Çalışma esnasında kalite ilkeleri ile alakalı birçok ayet ve hadise ulaşılmış, çalışmanın hacmini artıracağı düşünülerek konu ile ilgili Kur’an ve Hz. Peygamber’in sünnetinden bazı örnekler verilmiş, ayet ve hadislerin tümü zikredilmemiştir. Çalışma sonunda kalitenin ilkeleri arasında yer alan üst yönetimin liderliği, müşteri merkezlilik, sürekli iyileştirme, yapılan işleri ilk önce paydaşlarla birlikte, uygulamaları bu plana uygun yapma, uygulamaları izleyerek sonuçlar elde etme, elde edilen sonuçları ilgili iç ve dış paydaşlarla birlikte değerlendirme ve nihayetinde gerekli görülen iyileştirmeleri yapma anlayışının İslam’ın koymuş olduğu ilkeler arasında farklı boyutlarıyla yer aldığı bulgusuna ulaşılmıştır. Aynı şekilde Müslümanların önemli başarılara ulaşmalarında ve kaliteli işleri yapmalarında dini öğretilerinin ve Hz. Peygamber’in uygulamalarının önemli bir motivasyon kaynağı olduğu anlaşılmıştır.Keywords : İslam, Kalite, Müşteri Odaklılık, Üst Yönetimin Liderliği, Ahilik