- Hitit İlahiyat Dergisi
- Vol: 20 Issue: 2
- Reshaping Alien Silhouette and Transforming Islamic Skyline of the Previously Ottoman Settlements; t...
Reshaping Alien Silhouette and Transforming Islamic Skyline of the Previously Ottoman Settlements; the Case of Greece
Authors : Yüksel Bekir Hoş
Pages : 623-646
Doi:10.14395/hid.983262
View : 15 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-30
Article Type : Research
Abstract :Tarihi coğrafya üzerinde yapılan araştırmalarda etnik coğrafyanın çoğu zaman unutulmasından dolayı coğrafi ortamın farklılaşması üzerindeki ana faktör, çoğu zaman öznesi değişken bir değişime atfedilir. Ancak özne, değişmez ve insandır. İnsan, içerisinde bulunduğu ortamı ekonomik, kültürel, din ve sosyal ihtiyaçlarına göre çok çeşitli şekillerde farklılaştırır. Siyasi hareketler ile el değiştiren şehirler bir süre sonra tamamı ile değişmekte hatta kimilerinde rölyef dışında hemen her şey silinebilmektedir. Değişen rekreasyonel ve kültürel alanlar, kültürel doku ve şehirlerin değişen şehir kültürü ortaya eski isimleri ile bilinen yeni şehirleri çıkarmış, kimi zaman ise eski isimlerinin dahi değiştirildiği yeni şehirler olarak dünya coğrafyasında yeniden boy göstermiştir. İşte bu durumda, Azerbaycan gibi bir ülkede Almanca isimli ve mimarisine dek Alman dokusuna sahip tarihi bir Alman kasabasının varlığı ile Macaristan’ın ortasında kalabilmiş bir minare daha da anlam kazanmaktadır. Değişen şehirler, değişen kültür ve mimari ortamları kendi içlerinde tarihi dokuyu bir şekilde muhafaza ederlerken saklanması gereken birçok yapı, şehirlerin silüetinden kimi zaman tarihi süreç, doğal afetler ve ihtiyaçlar dâhilinde kimi zaman ise kasıtlı olarak silinmektedir. Yerleşmeler, işte tam bu noktada, eski sakinleri ve kültürlerinden farklılaşan apayrı dönüşüm dönemleri ile tarihin ve coğrafyanın birlikte ele alması gereken sahaları meydana getirmektedir. Bu çalışmada insanın meydana getirdiği mekânsal dönüşüm, ele alınan örnek yerleşmeler, eski ve yeni fotoğraflar ve sokak görünümleri ile birlikte değerlendirilmiş, bu değişime etki eden sebepler ve ortaya koyduğu farklılaşma üzerinde durulmuştur. Çalışmada ilgili literatür taranmış ve gerekli arşiv belgeleri ile yetkili makamların raporları kullanılmış ancak daha çok arazi incelemesi ve yüzyüze görüşmeler yapılmıştır. Mekânda yaşayan ana etnik unsur ve onun yaşadığı ortamdaki öz varlığının yok sayılarak diğer ibadet yerlerinin önünü açması gibi konuların yanı sıra Müslüman köylerde Cemaat dışı kiliselerin inşası gibi meseleler ve ülkedeki imar kanunu ile bunun geçmişine yönelik ihaleler ve bunlar sonucunda şekillendirilen etno-kültürel ortamın ve değiştirilen beşeri coğrafyanın bundan ne derece etkilendiği ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın yapım sürecinde karşılaşılan başlıca zorluk, ilgili literatürün makale kapsamına uygunsuzluğu yanında resmi kurumların (Yunan kurumları) belge vermekteki isteksizlikleri ve Müslüman dini kurumlara karşı ortada bir çifte standart olmadığı yönündeki önkabulleri idi. buna rağmen sahadaki silüetin bariz derecedeki deformasyonu ve adeta tarihin hiçe sayılırcasına tarihi eserlerin şehir silüetlerinden kazınması, fotoğraflar dışında bir belgeye ihtiyaç duyulmayacak kadar barizdi. Buna rağmen varlığına müsade edilen eski camilerin özellikle Batı Trakya'daki kısmı ayrı bir kategoride ele alınmalıydı. Bu bağlamda analiz edilen bölgelerde her biri kendine özgü yok etme, gizleme, alçakta bırakma veya yıkılmaya terk etme gibi uygulamalar gözlemlenmiştir. Bu çalışma öncesinde makalede ortaya konulan tezin antitezi ayrıca irdelenmiş ve çalışmada değinilen hususların tesadüfiliği ihtimali üzerinde de durulmuştur. Makale bu bağlamda bir septizmle orta noktadan ve tarafsız şekilde bakılarak yazılmıştır. Ancak neredeyse hiçbir uygulamada Yunan otoritelerinin, Müslüman dini yapılarına karşı muhafazacı olmadığı ve onları şehir silüetinde olması gerektiği gibi "ilk hallerinde veya ilk görünümlerinde" bırakmadığı ve "öteki" yerine koyduğu açıkça görülmüştür. Nitekim Yunan makamlarının bu görüşü, sahadan elde edilen resimlerle olduğu kadar ilgili makamlarla yapılan görüşmelerden elde edilen verilere dayanan tüzük ve belgelerle de ispatlanmış, etnografi, söylem analizi ve kuram oluşturma yoluyla ispatlanmış ve ortaya konmuştur.Keywords : Coğrafya, Tarihi Coğrafya, Etnokültürel Ortam, Mekânsal Dönüşüm, Mimari Ortam, İslami Silüet, Yunanistan