- Hitit İlahiyat Dergisi
- İslami Finans ve Sigortacılık Special Issue
- New Resources for Islamic Finance: Islamic Fintech
New Resources for Islamic Finance: Islamic Fintech
Authors : Yavuz Demirdöğen
Pages : 29-56
Doi:10.14395/hid.945194
View : 13 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-30
Article Type : Research
Abstract :Finansal teknolojiler (kısaca fintech), basitçe dijital teknolojilerin finansal servislerde kullanılması olarak isimlendirilebilir. Özellikle 2008 krizinden sonra fintekler ivme kazanmıştır. Fintekler, finans endüstrisi için hem yıkıcı hem de destekleyici durumdadır. Sektör bu buluşlardan faydalansa bile birçok uygulama sektör için oyun değiştirici olmaktadır. Yarış kriptoparalar (özellikle bitcoin) ile başlasa da fintekler günümüze gelinceye kadar 50 alt branşa ayrılmıştır. Bunların hemen hepsi yenilikçi, yüksek teknoloji kullanan ve yarışmacı uygulamalardır. Konvansiyonel bankalar (KB) ve finansal aracılar -finteklere nazaran- ne kadar büyük olsa da fintekler yeni ve KB’ler için değersiz müşterileri hedeflemektedir. Birçok start-up varlıklarını büyütmek için bu yolu seçmektedir. Bunun yanında, büyük teknoloji firmaları bankaları aradan çıkararak kendi ödeme sistemini ve finansal düzenini kurmuştur. Bunlara ise Bigtech denilmektedir. Diğer yandan fintek girişimlerinin yaklaşık %50’si ise bankalarla iş birliği halindedir. Uygulamalarının optimize edilmesi ve zenginleştirilmesi için bankalara ihtiyaç duymaktadır. Özellikle mobil ödeme sistemlerinde bankalar ana alıcı konumundadır. Bu firmaların buluşları müşteriyi ve banka uygulamalarını hedeflemektedir. Yakın zamanda bazı fintekler – kitlesel fonlama, P2P borçlanma, lendtech gibi – sosyal gelişim ve dayanışmayı öncüllemektedir. Bu finteklerin sayısı ve hacmi hızla artmaktadır. Yeni uygulamaların merkezi konvansiyonel bankaların önem vermediği sosyal projelere ve imeceye kaymış durumdadır. Özellikle Covid-19 pandemisinden sonra bu projeler fintek ekosisteminde öne çıkmaya başlamıştır. İslami finans için, kapitalist anlayışın aksine, niyet ve sosyal fayda ana amaçlardır. İslami fintekler insanlığa hizmet edebilir ve yine kar da sağlayabilir. Bu açıdan bakıldığında bahsedilen gruptaki fintekler İslami vicdana hizmet edebilecektir. "İslami fintek” kavramı Şer’i prensiplere göre yapılandırılan ve çalışan fintekleri ifade etmektedir. Bazı fintekler İslami anlayışın uzak durduğu faiz (riba), belirsizlik (gharar) ve şans/kumar (maysir) bileşenlerinden ayrı olarak kurgulanmaya müsaittir. İslami finans genelde küresel finansal standartlar ve ürünlerle şekillenmektedir. Hemen tüm İslami bankacılık ürünleri konvansiyonel bankacılıktan türetilmiştir. İslami bankalar bu şartlar altında konvansiyonel bankalarla rekabet etmeye çalışmaktadır. Fakat konvansiyonel bankaların sınırları olmadığından ve kar etmek hırsıyla çalıştığından İslami bankaların bu kurumlarla yarışması zor olmaktadır. Fintek girişimlerinin ise fiziksel şubelere, merkezlere ve görünürlüğe ihtiyacı yoktur. Bunlar internet ortamında bulunan, banka müşteri olmayan kişilere ulaşabilme imkânı olan ve işlem maliyetlerini en düşük seviyede tutma opsiyonuna sahip kurumlardır. Belirtilen avantajlarıyla İslami fintekler, İslami finans için yeni bir kaynak ve konvansiyonel bankacılığın kısıtlarından çıkış yolu olabilecektir. Dünya çapında 150’den fazla İslami fintek kuruluşu bulunmaktadır. Hemen yarısı İslam ülkelerinde, diğerleri ise daha çok gelişmiş ülkelerde yer almaktadır. İslami fintekler ABD, Birleşik Krallık ve Avrupa’da daha profesyonel şekilde çalışmaktadır. Görünen o ki yarışmacı ortam onları ekosistem içerisinde daha iyi oyuncular haline getirmektedir. İslami finteklerin bazı fırsatları olduğu kadar karşılaştığı zorluklar da bulunmaktadır. Bu zorluklar Şer’i uyumlu olma zorunluluğundan kaynaklandığı gibi evrensel sebepler de olabilir. Hemen her start-up (İslami olmayanlar da dahil olmak üzere) benzer zorluklarla karşı karşıyadır. Diğer yandan İslami finteklerin "İslami” olmasından dolayı da bazı avantajları bulunmaktadır. Müslüman nüfusun bu kurumları daha kolay kabullenmeleri, bankacılık sistemine dahil olmayan nüfusun ağırlıklı olarak İslam ülkelerinde yaşaması ve İslami öğretinin diğerkâmlığı ön planda tutması İslami finteklerin avantajları arasında sayılabilir. Bu makalede İslami fintek düzlemi değerlendirilmiştir. Finteklerin İslami finansa katkıları ile İslami finteklerin karşılaştığı zorluklar ve fırsatlar ele alınmıştır. Son bölümde ise İslami finteklerin büyümesi ve gelişmesi için bazı önerilere yer verilmiştir.Keywords : Finans, İslami Finans, Fintek, İslami Fintekler, Teknoloji