- Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 14 Issue: 14
- KÜLTÜREL FARKLILIKLAR EKSENİNDE NUSAYRÎLİK ÜZERİNE BİR DİN SOSYOLOJİSİ ARAŞTIRMASI: MERSİN ARAP ALEV...
KÜLTÜREL FARKLILIKLAR EKSENİNDE NUSAYRÎLİK ÜZERİNE BİR DİN SOSYOLOJİSİ ARAŞTIRMASI: MERSİN ARAP ALEVÎLİĞİ ÖRNEĞİ
Authors : Abdurrahman Togayhan
Pages : 57-91
View : 12 | Download : 9
Publication Date : 2005-06-01
Article Type : Other
Abstract :Katılımcı gözlem tekniği ile gerçekleştirilen iki yıl süreli bu çalışmada; genel olarak Alevîlikle ilgili muhatap alınan etütlerde önemli görülen ve fakat araştırmalar neticesinde elde edilen verilere göre eksiklik olduğu düşünülen iki temel husus vuzuha kavuşturulmaya çalışılmıştır. Bunlardan ilki: Anadolu Türk Aleviliği ile Anadolu Arap Aleviliği arasında görülen teori, pratik ve dinî sosyalleşmedeki farklılıklara herhangi bir nedenle değinilmemiş olması. Elde edilen bulgular neticesinde, ana kültle ilgili mistik yorumlar ve dinsel spekülasyonlarla birlikte menseklerdeki formel unsurlarda görülen değişken yansımaların, aynı zamanda cemaatleşme doğrultusunda oluşan hiyerarşik yapılanmaların, bu iki ayrı kültürde birbirinden bütünüyle farklı olduğu görülmüştür; buna bağlı olarak, etnik ve kültürel bakımından da tümüyle birbirinden farklı olan iki ayrı oluşumun, tabiî olarak zihinsel muhtevalarının ve felsefî-akîdevî idraklerinin de birbiriyle mütecanis olmadıkları anlaşılmıştır. Diğeri: Kavramsal problematikteki kategorik belirsizlik; bilimsel standartlar ölçü alınarak gerçekleştirildiğini düşündüğümüz ve çalışmalarını bu doğrultuda tetkike tabi tuttuğumuz kimi araştırmacılar Alevîliği, semantik olarak islâmî yorum bütünlüğü içerisinde "tarikat" terminolojisiyle özdeşleştirirken; kimileri de aynı yaklaşımla, "mezhep" kapsamında konuyu ele almaya çalışmıştır. Üzerinde yoğunlaştığımız araştırma sonucunda ve teoriğin pratiğe uygunluğu doğrultusunda elde edilen veriler doğrultusunda bulgular göstermiştir ki, gerek Anadolu Türk Alevileri ve gerekse Anadolu Arap Alevilerinin çoğunluğu, kendilerine izafe edilen, ne var ki selefî Sünnîliğin resmî ve gayri resmî temel formları olarak algıladıkları "mezhep" ve "tarikat" kodlamalarını reddetmektedirler. Bu durumda,"din" kimliğinde dahi idrak edilmek istenmeyen Alevî heterodoksisinin, "Spesifik Akidevî Gruplar" kategorisinde kavramlaştırılmasıyla birlikte, problematiğin çözümü hakkında daha isabetli tespitler yapılabileceği kanaati hasıl olmuştur. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, Hatay‟dan Mersin‟e kadar olan ve sahil bölgede yaşayan Nusayrîler ile Anadolu Türk Alevileri arasında, kültler panteonunun manevî zirvesinde yer alan ana kültün kimliği etrafında merkezîleşmenin dışında, hiçbir benzerliğin olmadığını bize göstermiştir.Keywords : Nusayrî, Mezhep, Tarikat, Tecrübe, Ezoterik, İdrak, Kült, Mensek