- Harran İlahiyat Dergisi
- Issue: 46
- المدارس الفقهية في منطقة الزّاب وتأثيرها على ثقافة سكان المنطقة...
المدارس الفقهية في منطقة الزّاب وتأثيرها على ثقافة سكان المنطقة
Authors : Shawish MURAD
Pages : 160-181
Doi:10.30623/hij.986123
View : 13 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-15
Article Type : Research
Abstract :Âlimler peygamberlerin varisleridir. Onlar din ve aklın koruyucularıdır. Din ve akıl emanetini omuzlarında taşıyanlardır. İlmi nesilden nesile taşıyan ve kendilerinden sonra gelenlere miras bırakanlardır. Onlar aydınlığın meşaleleri, hak yolunun rehberleri, yok edici karanlığın içinde ilimleri ile insanları irşat eden, ümmete yol gösteren insanlığın ve ümmetin öncüleridir. Bu sebeple ilmi faaliyetlerin olduğu bölgelerde ikamet eden bütün insanların kendi şehirlerinde yaşayan âlimlerinden ve eğitimli insanlarından bir şekilde etkilendiği görülmektedir. İslam’ın ortaya çıkması ve İslami fetihlerle beraber birçok beldede medreselerin sayıca artığı ve yaygınlaştığı görülmüştür. Bu medreseler insanların suyundan kana kana içtiği, dini ve ilmi yayan birer üniversite mesabesinde olmuşlardır. Tarih Hz. peygamber (sav) döneminde etrafında Kuran ve hikmetin yayıldığı, Müslüman gönüllerin imanla yoğrulduğu Erkam b. Ebî Erkam’ın evini unutmamıştır. Aynı şekilde Raşit Halifeler döneminde nice medreseler ortaya çıkmıştır. Onlardan sonraki dönemlerde mescitlere tabi Bağdat, Küfe ve Basra'daki Mansur Cami, Şam’daki Emevî Cami, Mısır’da ki Amr bin Âs Cami, Ezher ve İbn Tûlûn Cami gibi birçok medreseler, er-Rişâiye, es-Sincâriye, es-Sâbûniye, el-Cezeriye, el-Mustensiriye, el-Cevziye vs. gibi Kuran kursları kurulmuştur. Geçmişten bu yana Zap havzasında kurulan medreselere gelince Medresetu’l-Atîka, Medresetu’l-Cedîde, Medresetu Molla Yahya, Medresetu Kabhân, Medresetu Nehrî, Medresetu Meydân ve Hurhur ve Behdînân gibi birçok medrese var olagelmiştir. Günümüze gelince bu medreseler birçok bölgede sayılamayacak kadar çoğalmış ve yaygınlaşmıştır. Zap havzası fıkıh medreseleri diğer bölgelerdeki ilmi medreseler gibi başta fıkıh olmak üzere Arapça ve Dinî ilimlere önem vermişlerdir. Bu medreseler bölge halkının nazarında dini kültürün en önemli kaynaklarından sayılmaktadır. Özellikle her sene medreselerden mezun olan mollalar sayesinde en geniş kapsamlı dini kültür kaynağı kabul edilmektedir. Buradan mezun olanlar bölgedeki mescitlerde imam veya aynı medreselerin yeni müderrisleri olmaktadır. Aynı zamanda başta bölge halkını ilgilendiren evlilik, boşanma, alışveriş gibi muâmelatla ile ilgili dini meseleler olmak üzere birçok fetva buralardan sadır olmaktadır. Bu durum bölge halkının kültürünü önemli ölçüde etkilemektedir. Bu Araştırmamızı bölge medreselerinden Hakkâri merkezli iki medrese ile sınırlandıracağız. Bu iki medrese Molla Nezir’in öncülük ettiği Halil’ur-Rahmân ve Molla Hurşit’in öncülük ettiği et-Ta’lîm ve’t-Tehzîb medreseleridir. Bu araştırmada özel olarak fıkıh medreselerin yapısını genel olarak da dini medreselerin durumunu şu başlıklar altında inceleyeceğiz: Müderristen dersleri alan öğrencilerin öğrenimlerinin nasıl olduğu ve eğitim-öğretim metodu, ders verilen ilmi alanlar, –on iki ilim- öğrencinin icazet alıncaya kadar gördüğü eğitim aşamaları, öğrencinin müderrisin eğitiminde geçirdiği süre, eğitim bitip icazet alınca yöneleceği yerler, özel olarak Zap bölgesindeki medreselerin ortaya çıkış tarihi, bu medreselerde birçok akli ve nakli ilmi alanlarda eğitim vermiş önemli âlimler, okutulan en önemli fıkıh kitapları, yeni ve eskiyi toplamış önemli kaynak eserlere dayanan fıkıh ve fıkıh usulü öğretim metotları, bu iki medresenin coğrafi açıdan inanç, ibadet, kültür, toplum, ekonomi, iş ve suç anlamda etkileri ve zikredilen hususlar ile ilgili canlı örnekler, bu medreselerin bölge halkı üzerinde taşıdıkları temsiliyet ve konu ile alakalı diğer meseleler, çalışmanın sonunda ulaşılan tavsiye ve sonuçlar.Keywords : Fıkhî Medreseler, Zap Havzası, Kültür, Metod, Etki